BİRLEŞTİRİLMİŞ GENELGELER DİZİNİ

Hukuki Danışmanlık -27295

Ankara, 22.07.2020

Özü:        Kooperatif İşlemlerine İlişkin Düzenlemeler ve Açıklamalar

 

 

 

G E N E L G E
(41)

 NOTER ODASI BAŞKANLIĞINA

 NOTERLİĞİNE

 

Kooperatif işlemlerine ilişkin olarak değişik tarihlerde duyurulan açıklamaları içeren genelge ve genel yazıların ayıklanmaları ile toplanmaları çalışması kapsamında hazırlanan bu genelge, Yönetim Kurulunun 20.07.2020 günlü toplantısında görüşülerek kabul edilmiştir.

Eski metinlerde geçen ve yürürlükten kaldırılan mevzuat güncellenmiş halde Genelge’ye işlenmiştir.

 

1-Ana sözleşme onaylarının ticaret sicili müdürlüklerinde yapılacağı:

10.3.2018 tarihli ve 30356 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7099 sayılı Kanunla, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 2 nci maddesinin 1 inci fıkrası değiştirilmiş ve kooperatif ana sözleşmelerinde kurucuların imzalarının noterliklerde onaylanması usulü kaldırılmış ve ana sözleşmenin ticaret sicili müdürlüğünde yetkilendirilmiş personel huzurunda imzalanması usulü kabul edilmiştir.

 

2-Kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin tescil beyannamelerinin onaylanması ile temsil yetkisine dayanak olan kararların örneklerinin çıkarılması işlemlerinin ticaret sicili müdürlüklerince, bunlar dışında kalanların ise noterliklerde yapılacağı:

Aynı Kanunla 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 61 inci maddesinin 1 inci fıkrası da değiştirilerek, kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin isimleri ile imzalarının (tescil beyannamelerinin) onaylanması ve bu yetkiye dayanak olan kararların örneklerinin çıkarılması işlemleri de noterliklerden alınmış, ticaret sicili müdürlüklerine verilmiştir.

Burada dikkat edilecek husus, sadece temsile yetkili kılınan kişilerin tescil beyannameleri ile temsil yetkisine dayanak olan kararların (yönetim kurulu kararlarının) onaylaması ticaret sicili müdürlüklerinde yapılacaklarıdır. Bu sebeple diğer konulara ilişkin kararların noterliklerde tasdiki mümkündür.

Bir başvuru nedeniyle konuya ilişkin olarak Ticaret Bakanlığından görüş sorulması üzerine, adı geçen Bakanlık Ticaret Genel Müdürlüğü tarafından Birliğimize gönderilen 10.12.2019 tarih ve 50035491-431.04-E-00049405380 sayılı yazıda da özetle;

“Bilindiği üzere, 7099 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu ile 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 61’inci maddesinde yapılan değişiklikle, kooperatif yönetim kurulunun, kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin isimlerini ve imzalarını ticaret siciline bildireceği ve bu yetkiye dayanak olan kararları ticaret sicili müdürlüğünde yetkilendirilmiş personele tasdik ettireceği hüküm altına alınmıştır.

Bu çerçevede 1163 sayılı Kanunun 61’inci maddesi uyarınca, temsille yetkili kimselerin belirlenmesine dayanak teşkil eden yönetim kurulu kararlarının ticaret sicil müdürlüğünde tasdik ettirileceği, yönetim kurulunun seçimine ilişkin genel kurul kararlarının ise noter tarafından tasdik olunması gerektiği, değerlendirilmektedir.” denilmiştir.

Buna göre; kooperatifin temsil yetkisine dayanak olan kararların (yönetim kurulu kararlarının) onaylamasının ticaret sicili müdürlüklerinde yapılması zorunlu olup, bu durum dışında onayı istenen her türlü kararların ise noterliklerde onaylanması mümkün bulunmaktadır.

 

3-1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümlerine tabi kooperatiflerde temsil:

-Kooperatifi yönetim kurulunun temsil edeceği, temsil yetkisinin devredilebileceği,

-Temsilcinin, tescili ile hangi durumlarda çift ve tek imza kullanılabileceği,

-Yönetim kurulunun oluşumu,

-Yönetim kurulunun görev süresi ve bunun başlangıç tarihi,

-Temsil yetkisinin kapsamı,

-İmza sirküleri,

-Yönetim kurulunun temsil yetkisinin görev süresi ile sınırlı olduğu,

-Kooperatifler için yapılacak imza sirkülerine eklenecek dayanak belge,

-Kooperatif tasfiye memurunun temsil yetkisi ve imza sirküleri,

-Kooperatif şubeleri,

-1163 sayılı Kooperatif Kanununda hüküm bulunmayan hallerde uygulanacak hükümler.

Yukarıda belirtilen konulara ilişkin açıklamalara (16) numaralı birleştirilmiş genelgenin 25 inci maddesinde yer verildiğinden bu genelgeye bakınız.

 

4-Dağılma (tasfiye) halinde kooperatif organlarının görev ve yetkilerinin tasfiyenin yürütülmesi ile sınırlı olduğu:

Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan ve 22.10.2004 tarihli ve 25621 sayılı Resmî Gazete'de yayımlan, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 81 inci maddesinin uygulamasına ilişkin 2004/1 sayılı Tebliğ’de;

“1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 81'inci maddesinin 2. fıkrasında, konut yapı kooperatiflerinin anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılacağı ve dağılacağı, ancak tescil tarihinden itibaren 6 ay içerisinde usulüne uygun şekilde anasözleşme değişikliği yapılarak kooperatifin amacının değiştirilmesi halinde dağılmaya ilişkin hükmün uygulanmayacağı, mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulunun yapacağı hükme bağlanmıştır.

Konut yapı kooperatiflerinde, ferdi mülkiyete geçilerek, konutların tapuda ortaklar adına tescil edilmesinden sonra kooperatif tüzel kişiliğinin devam etmesi halinde, konut sahipleri ile kooperatifler arasında çeşitli hukuki sorunların meydana geldiği gözlenmektedir.

Bu nedenle;

1-        1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (m.81) ve konut yapı kooperatifi örnek

anasözleşmesi (m. 85) hükümleri çerçevesinde, bütün ortakların tapularının dağıtılmış olması halinde kooperatifin amacının gerçekleştiğinin ve ferdileşmenin tamamlandığının kabul edilmesi gerekmektedir.

Böylece ferdileşmesini tamamlamış bir konut yapı kooperatifi, son ortağın tapusunun verildiği tarihten itibaren altı ay içinde amacı değiştirilerek başka bir kooperatif türüne dönüştürülmediği takdirde, herhangi bir genel kurul kararına gerek kalmaksızın dağılma durumuna gireceğinden, yönetim kurulunca anılan Kanunun 81'inci maddesinin verdiği görev ve yetkiye dayanılarak derhal anasözleşmede öngörülen tasfiye işlemlerine başlanması zorunludur. Genel kurul toplantıya çağrılmak suretiyle tasfiye kurulu üyelerinin genel kurulca seçilmesi de mümkündür. Bu durumdaki kooperatiflerin organlarının görev ve yetkileri tasfiyenin yürütülmesi ile sınırlı olup, yeni taahhütler içeren bir tasarruf yapma ehliyetleri bulunmamaktadır.” açıklamalarına yer verildiğinden, dağılma halindeki kooperatiflerin organlarının yetki ve görevleri ile ilgili olarak yukarıdaki Tebliğ ile Kooperatifler Kanunun 98 ve TTK’nin 535 inci maddeleri hükümlerine göre işlem yapılması gerekmektedir.

 

5-Kooperatiflerin taraf olacakları arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinin temsilciler tarafından imzalanabilmesi için kooperatif genel kurulunun kararının gerektiği:

Kooperatiflerin taraf olacakları arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinin, kooperatif adına ne şekilde yapılabileceği hususunda Adalet Bakanlığından görüş sorulması üzerine, Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünden gönderilen 2.9.1994 tarih ve 16549 sayılı yazıda:

"...Kooperatifler Kanununun genel kurulun yetkisini düzenleyen 42 nci maddesinin 6 ve 7 nci bentleri gereğince taşınmazın alımında ve satımında takip edilecek usul ile alınacak gayrimenkulün niteliğini, yerini ve azami fiyatını, satılacak gayrimenkulün asgari fiyatını ve imalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini tespit etmek görevi münhasıran genel kurula tanınmıştır. Bu yetkinin devredilmesi mümkün değildir.

Aynı Kanunun 58 nci maddesi, “Ana sözleşmenin, genel kurula veya yönetim kuruluna, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı bulunmaları şart olmayan bir veya birkaç müdüre veya Yönetim Kurulu üyesine tevdi etmek yetkisini verebilir. ” hükmünü içermektedir.

Kooperatifler Kanununun 3476 sayılı Kanunla değiştirilmiş 59 uncu maddesi uyarınca da kooperatif tarafından alınması kararlaştırılan taşınmazlar hakkındaki işlemlerin temsile yetkili şahıslar tarafından yapılması gerekmektedir.

Bu hükümler uyarınca kooperatifler tarafından yapılacak arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinin, taşınmazın niteliği, azami değeri ve inşaat işleri hakkında kooperatif genel kurulu tarafından alınmış kararına dayanılarak, kooperatif temsilcileri tarafından yapılması gerektiği düşünülmektedir." denildiğinden buna göre işlem yapılması gerekmektedir.

 

6-Kooperatiflerde ortaklıktan çıkma, ortağın ölümü ve ortaklığın devri:

a)Kooperatif yönetim kurulunca ortaklıktan ayrılma isteminin kabul edilmemesi halinde ortağın çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildireceği:

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun “Ortaklıktan çıkmayı kabulden kaçınma” başlıklı 13 üncü maddesi “Yönetim kurulu, anasözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirir. Bildiri tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir.” hükmünü içerdiğinden, ortaklıktan ayrılma isteminin kooperatif yönetim kurulunca kabul edilmemesi halinde ortağın çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirmesi gerekmektedir. Yapılacak bildirimin tebliğ işlemi olarak yerine getirilmesi gerekmektedir.

b)Kooperatif Ortağının ölümü halinde kanuni mirasçıların ortaklığa devam etme koşulu:

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun “Ortağın ölümü ve ortaklığın devri” başlıklı 14 üncü maddesinin birinci ve ikinci fıkraları; “Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona erer. Anasözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir. ”,

Konut Yapı Kooperatifleri Örnek Anasözleşmesinin “Ölen ortağın durumu” başlıklı 16 ncı maddesi de; “Ferdi münasebete geçilmeden önce ölen ortağın kanuni mirasçılarının üç ay içinde temsilci tayin ederek kooperatife bildirmeleri halinde, ortaklık hak ve yükümlülükleri kanuni mirasçıları lehine devam eder. Mirasçıların temsilci tayin etmemeleri veya ortaklığa devam etmek istememeleri halinde, ölen ortağın alacak ve borçları 15’inci madde hükümlerine göre tasfiye edilir.”

Hükümlerini içerdiğinden, ölen ortağın kanuni mirasçıları ortaklığı sürdürmek istedikleri takdirde üç ay içinde temsilci tayin ederek bu iradelerini kooperatif yönetimine bildirmeleri gerekir.

c)Miras yolu ile kalan kooperatif payının mirasçılara veya üçüncü kişilere devri:

Miras yolu ile kalan kooperatif payının devri, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 677 nci maddesi gereğince yapılan bir devir olup, iki taraflı bir sözleşme ya da tek taraflı miras payından feragat şeklinde yapılması mümkün bulunmaktadır.

Miras payının mirasçıların birisine veya bir kaçına ya da üçüncü kişilere noterliklerde devir edilmek istenmesi halinde, TMK’nin 677 inci maddesi gereğince miras payının devri sözleşmesinin veya bu amaca yönelik tek taraflı miras payından feragat beyanının yapılması ve kooperatif yönetimine sunulması icap etmektedir.

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 14 üncü maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, kooperatif yönetim kurulu, ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder.

ç) Kooperatif ortaklığının devri:

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 14 üncü maddesinin üçüncü fıkrası “Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu, ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder. ”,

Konut Yapı Kooperatifleri Örnek Anasözleşmesinin “Ortaklığın Devri” başlıklı 17 nci maddesi de

“Ortaklık, yazılı olarak yönetim kuruluna bildirmek suretiyle 10’uncu maddedeki ortaklık şartlarını taşıyan kişilere devredilebilir.

Yönetim kurulu, bu şekilde ortaklığı devralan kişiyi ortaklığa kabulden kaçınamaz.

Devir halinde eski ortağın kooperatife karşı tüm hak ve yükümlülükleri yeni ortağa geçer, kooperatifçe, bu devir sebebiyle taraflardan ayrıca bir ödemede bulunmaları istenemez.”

Hükümlerini içerdiğinden, kooperatiflerde ortaklığın devri mümkündür. Ancak, devralacak kişilerin de ortaklık şartlarını taşıması gerekir.

1988/74 sayılı genelgede belirtildiği gibi, devir sözleşmelerinin noterliklerde yapılması zorunluluğu bulunmadığından istem halinde noterliklerde onaylanması da mümkündür.

 

 7-Kooperatiflerde ortaklık payının bölünmesinin ve payın bölünmesine yönelik taahhütname veya muvafakatname düzenlenmesinin mümkün bulunmadığı:

Tasfiye halindeki bir kooperatifin üyeleri tarafından Kooperatif Başkanlığına verilen, taahhütnamelerde, harç ve damga vergisinin ne şekilde alınması gerekeceği konusunda intikal ettirilen tereddütler üzerine, üyenin parselasyon planına göre, numarası belirtilen parselde 1/2 hissenin adına tapu çıkarttırılmasına bir itirazı olmadığını kabul ve taahhüt ettiği dikkate alınarak, Kooperatifler Kanununun 19 uncu maddesi doğrultusunda ortaklık payının tecezzi edip edemeyeceği (bölünüp bölünemeyeceği), bu şekliyle taahhütnamenin düzenlenip düzenlenemeyeceği, düzenlenebilecek ise değer gösterilmesinin zorunlu olup olmayacağı konularında Adalet Bakanlığından görüş istenilmesi üzerine, Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce gönderilen 20.08.1996 günlü 12447 sayılı yazıda; “1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 19. maddesinin 1. fıkrasında yer alan ‘Kooperatife giren her şahıstan (her şahıs tarafından) en az bir ortaklık payı alınması gerekir’ hükmü karşısında, tasfiye halinde olsa bile kooperatif ortaklık payının bölünmesi, kooperatif ortaklık payının bölünmesine yönelik taahhütname veya muvafakatname düzenlenmesi mümkün bulunmadığından, harç alınmasının da söz konusu olmayacağı düşünülmektedir” denilmektedir. (1996/42 Gnl.)

1163 Sayılı Kooperatifler Kanununun 19 uncu maddesi gereğince, kooperatife giren her şahsın en az bir ortaklık payı alması gerekir. Dolayısıyla da bir pay ve bu paya bağlı haklar için kooperatife yalnızca bir ortak alınabilir.

Ortaklık payı kooperatife karşı bölünemeyeceğinden, (miras yolu ile intikalde olduğu gibi) bir paya birden fazla kişi ortak olmuş ise, bunlar kooperatife karşı haklarını ortak bir temsilci aracılığıyla kullanabilirler.

 

 8-1581 sayılı Kanun hükümlerine tabi Tarım Kredi Kooperatifleri:

1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanununun;

4 üncü maddesinde, kooperatifler, bölge birlikleri ve Merkez Birliği tarafından yapılacak seçimlerin esaslarının, temsilcilerinin adedinin, yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif ve bölge birlikleri tarafından seçilecek temsilcilerde aranacak diğer niteliklerin ve yönetim kurulu üyelerinin çeşitli ilçe, il ve bölgeleri temsil esaslarının ana sözleşmelerde tayin ve tespit edileceği belirtilmiştir.

7 nci maddesinde ise kooperatif, bölge birlikleri ve Merkez Birliği örnek ana sözleşmelerinin, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanacağı hükmüne yer verilmiştir.

a)Tarım Kredi Kooperatiflerinin temsili:

Temsil, imza onaylaması ve imza sirküleri işlemlerine ilişkin (16) numaralı birleştirilmiş genelgenin 26 ncı maddesinde yer verildiğinden bu genelgeye bakınız.

b)Tarım Kredi Kooperatifleri temsilcilerinin görev süresi:

Temsil, imza onaylaması ve imza sirküleri işlemlerine ilişkin (16) numaralı birleştirilmiş genelgenin 26 ncı maddesinde yer verildiğinden bu genelgeye bakınız.

c)Tarım Kredi Kooperatiflerinin tescile tabi olmadığı, ana sözleşmenin Bakanlıkça onaylanmasından sonra tüzel kişiliği kazanacağı:

Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğinin 15 Aralık 1995 günlü 18955 sayılı yazısında da belirtildiği üzere:

1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanununun “Uygulanmayacak hükümler” başlıklı 21 inci maddesinin (C) bendinin (b) alt bendinde yer alan (6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 42 nci maddesi) hükmü gereğince Tarım Kredi Kooperatiflerinde, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun tescil ile ilgili 40 ıncı maddesi uygulanmaz.

Aynı şekilde, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan Tarım Kredi Kooperatifleri Örnek Ana Sözleşmesinin 3 üncü maddesinde kooperatifin tescil ve ilâna tâbi olmadığı ve kurucu ortaklarca imzalanan kooperatif ana sözleşmesinin tasdikinden sonra, sunulduğu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının izin ve tasdikini müteakip kooperatifin tüzel kişilik kazanacağı hükmüne yer verilmiştir. (1996 -18 Gnl. Defterler gnl. ile kaldırılacağı için kaldırılmadı)

ç) İmza sirküleri düzenlenmesi ve eklenecek belgeler:

Temsil, imza onaylaması ve imza sirküleri işlemlerine ilişkin (16) numaralı birleştirilmiş genelgenin 26 ncı maddesinde yer verildiğinden bu genelgeye bakınız.

d)Tarım Kredi Kooperatifi temsilcilerinin köy veya mahalle ihtiyar heyetleri onaylı imza sirküleri ile noterlik işlemi yaptıramayacakları:

Temsil, imza onaylaması ve imza sirküleri işlemlerine ilişkin (16) numaralı birleştirilmiş genelgenin 26 ncı maddesinde yer verildiğinden bu genelgeye bakınız.

e)Tarım Kredi Kooperatifi temsilcilerinin noterlikten onaylanmış imza sirkülerinin noterlik işlemlerinde kullanılıp kullanılmayacağı:

Temsil, imza onaylaması ve imza sirküleri işlemlerine ilişkin (16) numaralı birleştirilmiş genelgenin 26 ncı maddesinde yer verildiğinden bu genelgeye bakınız.

f)1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile bu Kanuna göre düzenlenmiş ana sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde uygulanacak hükümler:

1581 sayılı Kanunun 20 nci maddesi gereğince, bu Kanun ve bu Kanuna göre düzenlenen ana sözleşmelerde açıklık bulunmayan hususlar için 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümleri uygulanır.

Bilgi edinilmesini rica ederim.

Saygılarımla,

Dursun CİN

Başkan

 

 

BU GENELGE İLE İLGİLİ YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN GENELGE VE GENEL YAZILAR: 16.09.1993 - (69) (Ana sözleşme onaylama işlemlerinin noterliklerde yapılmaması nedeniyle),
19.10.1994 - (63),
10.09.1996 - (42), 05.03.2002 - (11) (Ana sözleşme
onaylama işlemlerinin noterliklerde yapılmaması nedeniyle), sayılı genelgeler,
15.12.2004-H
(118),
22.03.2007-H
(41) (Ana sözleşme onaylama işlemlerinin
noterliklerde yapılmaması nedeniyle), 27.12.2019-HD (253) sayılı genel yazılar,
Yürürlükten kaldırılmıştır.

---