Ankara, 2.11.1988

Özü : Bazı Noterlik işlemlerinde dikkat edilecek hususlar Hak.

 

G E N E L G E (74)

 

        Noterliklerin Adalet Müfettişleri tarafından denetimleri sonunda yapılan bazı tavsiyelerin, Türkiye çapında genellikle arz ettiği müşahade olunmuştur.

        Bu itibarla, Adalet Müfettişlerince yapılan denetimler sırasında tespit edilen, kanun, yönetmelik ve genelgelere aykırı görülen aşağıdaki hususlarda siz noterlerimizin bir kere daha uyarılmalarında yarar görülmüştür.

 

 1 ) Anonim şirket ve kooperatif şirketlerin hisse devirlerine ilişkin sözleşmelerde, damga vergisinin işlemin aslından alınan verginin dörtte biri olarak tahsil edildiği tespit edilmiştir.

 

        Bu tespit üzerine adalet müfettişlerince, anonim şirketlerde belli bir miktar sermaye payının devrine ilişkin olarak, devredenle devralan arasında imzalanan ve diğer ortakların katılmadığı noterlik işlemi, sözleşmenin devri niteliğinde olmadığından, damga vergisinin 488 sayılı Kanuna bağlı 1 sayılı tablonun I/1-a fıkrası gereğince binde beş oranında tahsili gerektiği önerilmektedir.

 

 Bilindiği gibi şirket ortaklarından birinin, hissesini diğer bir ortağı veya üçüncü bir şahsa devri için düzenlenen sözleşmelerde, devredilen hisse için aslından alınan verginin dörtte birinin alınması 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 14 ncü maddesinde yer alan   mukavelenamelerin devri halinde, aslından alınan verginin l/4'ü alınır   şeklindeki hüküm gereğidir.

 

 Ancak, anonim şirketlerde hisse devri hususunda devreden ile devralan arasında imzalanan, diğer ortakların katılmadığı noterlik işlemlerinin mukavelenin devri niteliğinde olmadığı aşikardır. Burada yapılan işlem belli bir değeri kapsayan hissenin başka birisine devrinden ibaret olup bu nedenle damga vergisinin tavsiyede de belirtildiği üzere binde beş oranında alınması gerekmektedir. (23.6.1987 tarih ve 6319/52 sayılı Birlik genelgesi)

 

Kooperatifler Kanununa göre ise kooperatif şirketlerde payın devri bir devir senedi ile gerçekleşmekte, bu devir senedinin noterden tasdikli olup olmaması da kooperatif yönetim kurulunun görüş ve arzusuna bağlı bulunmaktadır. Bu itibarla kooperatif şirketlerde devreden ile devralan arasında imzalanan ortaklık payının devrine ilişkin noterlik işleminin bir mukavele değişikliği olmayıp, bir hakkın devrine yönelik bulunması sebebiyle. 488 sayılı Kanununun I-Akitlerle ilgili kağıtlar bölümünün 1/a fıkrasına göre binde beş oranında damga vergisi tahsil edilmesi gerekeceği düşünülmektedir.

 

 2) Ticari amaçlı işyerlerine ait kira sözleşmelerinde, vergi stopajının kiracı tarafından ayrıca ödeneceğinin kararlaştırılması halinde harç ve damga vergisinin vergi miktarı eklenmeden ve yalnızca net kira tutarı üzerinden alındığı tespit edilmiştir. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94/6-a ve 70 nci maddeleri dikkate alınarak, sözleşmede vergi stopajının ayrıca kiracı tarafından ödeneceğinin kararlaştırıldığı hallerde matrahın (Kira bedeli vergi stopajı) toplamı üzerinden alınması tavsiye edilmektedir. Gerçekten bu durumlarda matrahın kira bedeline vergi stopajı eklenmesi suretiyle bulunması gerekmektedir.

 

 3) Kollektif şirketlerin kuruluşuna dair bazı sözleşmelerde, damga vergisinin işlemin yapılması sırasında. tahsil edilmeyerek, 488 sayılı Kanununun 22 nci maddesi gereğince 3 ay içinde ödeneceğinden bahisle vergi dairelerine ihbarda bulunulduğu tespit edilmiştir.

 

 Kollektif şirketlerinin kuruluş sözleşmelerinde damga vergisinin mukavele tasdiki sırasında peşinen tahsili gerektiği ·tavsiye olunmaktadır. Bilindiği üzere 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 22 nci maddesinde makbuz karşılığı ödenecek damga. vergisinin anonim, kooperatif, eshamlı komandit ve limited şirket mukavelelerinin veya bunların sermaye artışlarıyla süre uzatmaları hakkındaki kararlarının tescil ve ilanı tarihinden itibaren üç ay içinde vergi dairesine ödeneceği hükmü bulunmaktadır.

 

        Görüldüğü üzere bu maddede sayılanlar arasında kollektif şirket bulunmamaktadır. Bu itibarla gerek kollektif ve gerekse adi komandit şirketlerle ilgili sözleşmelerde damga vergisinin mukavelenin tasdiki sırasında ve peşinen noter tarafından tahsili gerekmektedir.

 

 4) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile müteahhit arasında yapılan bazı sözleşmelerin iki imzalı kabul edilerek bu şekilde harçlandırıldığı tespit olunmuş ve Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 6.8.1971 gün ve 22.302 sayılı mütalaalarında belirtildiği gibi 6200 sayılı Kanununun 49 ve Harçlar Kanununun 123 ncü maddeleri gereğince, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünü temsile yetkili kişilerin bir sözleşmeye koydukları imzalardan harç alınmaması, yalnızca diğer taraf imzalarının harca tabi tutulması gerektiğine işaret olunmaktadır. (Bu konuda 9.3.1987 tarih ve 2152/12 sayılı Birlik genelgesine bakınız.)

 

        5) Noterlerin muvazene defterleri ile yapılan diğer kalemlerinin dayanağı olan makbuz ve faturaların karşılaştırılması sırasında, noterlik dairesi ile alakası olmayan bazı masrafların noterlik gideri olarak gösterildiği, bazı masrafların ise belgeye dayanmadıklarının tespit edildiği görülmüş ve safi kazancın tespiti bakımından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40 ve müteakip maddelerinin dikkate alınması hususu müfettişlerce tavsiye olunmuştur.

        Gerçekten bu hususa özellikle dikkat edilmesi Birliğimizce de şayanı tavsiye bulunmuştur.

---

 6) Kooperatif ve anonim şirketleri temsil edeceklerin imza sirküleri onaylanırken ana sözleşmede ya da genel kurul kararında yer alan   ne kadar süre için seçildiklerinin. metinde veya müstenidatın da belirtilmediğinin görüldüğüne değinilerek, Türk Ticaret Kanununun 315 nci maddesi gereğince- anonim şirketlerde; idare meclisi azalarının en çok üç yıl, Kooperatifler Kanununun 57 nci maddesi uyarınca da kooperatif yöneticilerinin azami dört yıl süre için seçilebilecekleri ve ana sözleşmelerle bu sürenin kısaltılması mümkün bulunduğundan, imza sirkülerleri onaylanırken müstenit olarak gösterilen ana sözleşme veya genel kurul kararları ile belirlenen görev sürelerinin gösterilmesi tavsiye olunmaktadır.

 

Tavsiye yerinde görüldüğü gibi ayrıca sirkülere istinaden herhangi bir işlem yapılması sırasında da yetki süresinin geçip geçmediği araştırılmalıdır. (Bu konuda da Birliğimizin 1984 yılı 41 sayılı genelgesine bakılması yerinde olur.)(Bu Genelge’nin 6 ncı maddesi); 2017/1 sayılı genelge (Birleştirilmiş 16 sayılı genelge) ile uygulamadan kaldırılmıştır.

---

         7) Bazı noterliklerde protestoların gecikme ile postaya verildiği tespit edilmiş ve bunların derhal postaya verilmelerine itina gösterilmesi. hususu müfettişlerce tavsiye olunmuştur,

 

         Keşide edilmesi günle sınırlı olan protesto işlemlerinin düzenlendiklerinin ertesi günü veya işlerin çok olması halinde ise mümkün olan en kısa süre içinde postaya verilmesi gerekmektedir.Birleştirilmiş 26 sayılı genelge ile uygulamadan kaldırılmıştır.

---

        8) Bazı işlemlerle sonradan silinti ve çıkıntı yapıldığı ve bunların noterlikçe onaylanmadığı tespit edilerek, 1512 sayılı kanunun 81/1 nci maddesi gereğince ve ilgilinin imzası ile noterin onayını taşımayan silinti ve çıkıntıların geçersiz sayılacağı hatırlatılmaktadır.

 

        İşlemlerde yapılacak çıkıntı ve düzeltmelerin kanun hükümlerine uygun yapılması hususuna gerçekten dikkat gösterilmesi Birliğimizce de uygun ve yerinde görülmektedir.

           Bilinmesini rica ederim. Saygılarımla,

 

Türkiye Noterler Birliği Başkanı

Rasim EYÜBOĞLU

(Ankara 24. Noteri)

---

 

---