TAŞINIR REHNİ SÖZLEŞMESİNDE DAMGA VERGİSİ, HARÇ VE DEĞERLİ KAĞIT BEDELİ İSTİSNASI UYGULAMASI

 

 

6750 SAYILI TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU KAPSAMINDAKİ REHİN İŞLEMLERİNDE DAMGA VERGİSİ, HARÇ VE DEĞERLİ KAĞIT BEDELİ İSTİSNASI

 

28.10.2016 günlü ve 29871 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanununun 19 uncu maddesinde,

 

“Rehin sözleşmesinin düzenlenmesi ile sicilde tesis edilen işlemler vergi, resim, harç ve değerli kağıt bedelinden muaftır.”

hükmü düzenlenmiştir.

 

Maddede öngörülen mali bağışıklık her ne kadar muafiyet olarak düzenlenmiş olsa da, esası itibariyle işlem taraflarına bakılmaksızın getirilmiş bir istisna hükmüdür. Bu nedenle de rehin işlemleri ile ilgili rehin sözleşmesinin yanı sıra, sicilde yapılacak olan işlemler yönünden, işlem taraflarına bakılmaksızın damga vergisi, harç ve değerli kağıt bedeli tahsil edilmesi söz konusu olamayacaktır.

 

Belirtilen madde hükmü gereğince, Kanunun 3 üncü maddesinde belirtilen taraflar arasında, yine aynı Kanunun 5 inci maddesinde belirtilen taşınır varlıklar üzerine konulacak rehin ile ilgili işlemler bu istisnadan yararlandırılacaktır.

 

REHİN İŞLEMİNİN TARAFLARI(Kanun madde 3)(Yönetmelik madde10)

 

1) Kanuna ve bu Yönetmeliğe göre geçerli bir rehin hakkının kurulabilmesi için rehin alacaklısı şu kişiler olabilir:

a) Kredi kuruluşları.

b) Tacir.

c) Esnaf.

(2) Kanuna ve bu Yönetmeliğe göre geçerli bir rehin hakkının kurulabilmesi için rehin veren şu kişiler olabilir:

a) Tacir.

b) Esnaf.

c) Çiftçi.

ç) Üretici Örgütü.

d) Serbest Meslek Erbabı.

(3) Rehin hakkı ancak şu kişiler arasında kurulabilir;

a) Rehin alacaklısı bir kredi kuruluşu ile rehin veren tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü veya serbest meslek erbabından herhangi biri,

b) Rehin alacaklısı tacir ile rehin veren tacir,

c) Rehin alacaklısı tacir ile rehin veren esnaf,

ç) Rehin alacaklısı esnaf ile rehin veren tacir,

d) Rehin alacaklısı esnaf ile rehin veren esnaf.

 

(4) Rehin hakkı kurabilecek üçüncü fıkrada sayılan kişiler dışında Kanun uyarınca bir rehin hakkı kurulamaz.

 

(5) Herhangi bir kimse, ikinci fıkrada sayılan kişiler lehine 11 inci maddede sayılan taşınırlarından birini veya birkaçını rehin olarak gösterebilir.

 

REHİN KONUSU TAŞINIR VARLIKLAR(Kanun Madde.5 - Yönetmelik. Mad.11)

 

1) Rehin hakkı aşağıda belirtilen taşınır varlıkların biri veya birden fazlası üzerinde kurulabilir:

a) Alacaklar.

b) Çok yıllık ürün veren ağaçlar.

c) Fikri ve sınai mülkiyete konu haklar.

ç) Hammadde.

d) Her türlü kazanç ve iratlar.

e) Başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar.

f) Kira gelirleri.

g) Kiracılık hakkı.

ğ) Makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dahil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı.

h) Sarf malzemesi.

ı) Stoklar.

i) Tarımsal ürün.

j) Ticari değeri olan her tür hayvan.

k) Ticaret unvanı ve/veya işletme adı.

l) Ticari işletme veya esnaf işletmesi.

m) Ticari plaka ve ticari hat.

n) Ticari proje.

o) Vagon.

ö) Bu fıkrada sayılanlardan üçüncü kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet hakları.

(2) Borç miktarının belirli olması halinde birinci fıkrada sayılan varlıklardan ancak borç miktarının tamamına ek olarak azami beşte bir oranına yetecek kadarı üzerinde rehin kurulabilir.

 

 

KREDİ KURULUŞLARI DIŞINDAKİ DİĞER İŞLEM TARAFLARI ARASINDA TARES KAPSAMINDA KURULAN TAŞINIR REHNİ İŞLEMLERİNDE İSTİSNA

 

Bir tarafında rehin alan olarak tacir ve / veya esnaf,

Diğer tarafında ise rehin veren olarak tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı,

         

Bulunan rehin işlemlerinde, rehin sözleşmesinin muhtevasından aralarındaki ticari ilişkiden kaynaklanan borçlara ilişkin rehin sözleşmesi olduğunun anlaşılması istisna uygulanması için yeterli olup başkaca bir bilgi veya belgeye ihtiyaç bulunmamaktadır.

 

 

 

 

BANKALAR TARAFINDAN TARES KAPSAMINDA KURULAN TAŞINIR REHNİ İŞLEMLERİNDE İSTİSNA

 

Bu madde uygulamasında özellikle bankalar tarafından ileri sürülen görüş, rehin işlemi kanunda sayılan varlıklar üzerine konulması kaydıyla, rehin sözleşmesinde yer alan ve rehnin kapsamını belirleyen düzenlemenin bir önemi olmaksızın istisna uygulanması gerektiği istikametindedir.

 

 

 

Diğer taraftan, 6750 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde rehin işleminde taraflar arasında sayılan kredi kuruluşları,01.12.2017 günlü ve 29935 Mükerrer sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Ticari İşlemlerde Taşınır Varlıkların Değer Tespiti Hakkında Yönetmeliğin Tanımlarla ilgili 4 üncü maddesinin 1/d fıkrasında,

 

“Kredi ve kefalet sağlayan kamu veya özel özel kurum ve kuruluşlar: Tabi oldukları mevzuat uyarınca kredi ve kefalet sağlamaya yetkili kamu veya özel kurum ve kuruluşları”

olarak tanımlanmıştır.

 

Bu düzenleme ile bankaların yine Kanunun 3 üncü maddesindeki kişi ve kuruluşlara kredi kullandırmaları halinde, kredi alacaklarına karşılık olmak üzere alacakları rehinleri bu Kanun kapsamında gerçekleştirerek sicile tescil ettirebilecekleri, dolayısı ile de hem kredi kuruluşları, hem de kredi borçlularının kanunla öngörülen istisnadan yararlanabilecekleri anlaşılmaktadır.

 

Bu çerçevede Kanunun 19 uncu maddesindeki istisna hükmünün bankalar yönünden kredi özelinde tesis edilen rehinlere tatbikinin mümkün olabileceği sonucu çıkmaktadır

 

Bu nedenle;

 

**Bankalar tarafından kullandırılan krediler ile ilgili rehin işleminin yapılması sırasında;

 

Bankalar tarafından kullandırılan krediler sebebiyle TARES kapsamında yapılan rehin işlemlerinde istisna uygulamasında, rehni gerektiren borcun mahiyetinin iyi tanımlanması gerekmektedir

 

Bu uygulamanın kredilerle ilgili olarak 2004 yılında yürürlüğe giren 5035 sayılı kanun ile getirilen ve 2007/39 sayılı Genelgemizde açıklanan prensiplere uygun olarak tatbik edilmesi gerekliliği bulunmaktadır.

 

**TARES kapsamında bankalar tarafından alınan rehinler de çok tabii olarak kullandırılan krediler sebebiyle tesis edilmektedir.

 

Meseleye aşağıdaki örnek metinde yer alan ifadeler itibariyle bakıldığında,

 

“İşbu Rehin, Rehin Verenin Rehin Alan nezdinde imzaladığı …./…./…. tarihli Kredi Genel Sözleşmesi ve ekleri ile imzalayacağı kredi sözleşmeleri kapsamında kullandığı ve/veya kullanacağı borçlu cari hesap şeklinde işleyen krediler, kredi kartları dahil her türlü kredilerden, işbuSözleşmeden ve bunlarla sınırlı olmaksızın Rehin Alan nezdinde her ne sebeple olursa olsun gerek asaleten ve gerekse kefaleten doğmuş ve doğacak her türlü borçlarının ve yükümlülüklerinin teminatını teşkil etmektedir. Teminat Altına Alınan Borçlara yıllık …. % oranında (değişkendir) akdi faiz ve bu faiz oranına bu oranın %50’sinin ilavesi suretiyle bulunacak oran üzerinden temerrüt faizi uygulanacak olup, söz konusu faiz tutarları da işbu Rehin ile teminat altına alınmıştır.”

şeklindeki düzenlemede yer alan,

 

“… iş bu sözleşmeden ve bunlarla sınırlı olmaksızın Rehin Alan nezdinde her ne sebeple olursa olsun...”

 

meyanındaki ifade ile kredi dışındaki borçlar yönünden de bu rehin işleminin kullanılması imkanı verilmektedir.

 

Böyle bir düzenleme ile örneğin, bankanın kredi borçlusundan kira alacağı da varsa, bu alacakla ilgili rehin işleminin de 6750 sayılı Kanunda öngörülmediği halde istisnadan yararlandırılacak, yine ileride doğacak olan ve kredi ile hiç ilgisi olamayacak muhtelif borçlar da bu rehinler üzerinden istisna uygulamasına konu olabilecektir.

 

Oysa ki bu türden alacakların kredilendirme sayılması mümkün olamayacağı dikkate alındığında, bununla ilgili menkul rehni işleminin de, Taşınır Rehni Kanunu kapsamında ki rehin işlemi olarak kabul edilemeyeceği, haliyle bu işleme Kanundaki istisna uygulanamayacağından, rehin işleminin çerçevesinin dikkatli çizilmesi gereği ortaya çıkmaktadır.

 

Dolayısı ile de noterlik teftişlerinde noterlerin, mali yönden sorumluluğa muhatap olmamaları açısından, işlem metnindeki;

 

“… iş bu sözleşmeden ve bunlarla sınırlı olmaksızın Rehin Alan nezdinde her ne sebeple olursa olsun...”

 

İfadesinin rehin sözleşmesi metninden çıkarılması sonrasında işlem yapılması hususuna dikkat edilmesi uygun olacaktır.

 

Kredilerle ilgli olarak TARES kapsamında yapılacak rehin işlemlerinde ideal diyebileceğimiz düzenleme şekli genel çerçeve olarak

 

“İşbu rehin, rehin verenin rehin alan nezdinde imzaladığı …./…./…. tarihli Kredi Genel Sözleşmesi ve ekleri ile imzalayacağı diğer kredi sözleşmeleri kapsamında asaleten / kefaleten kullandığı ve/veya kullanacağı nakit / gayrinakit / ayni her türlü krediler sebebiyle doğmuş ve doğacak  kredi ana para, bu kredilere ilişkin kanuni faiz, temerrüt faizi ve bu kredilerle ilgili diğer her türlü feri borç ve maliyetlerin teminatı olarak düzenlenmiştir. ”

 

şeklinde olmalıdır.

 

KREDİ GARANTİ FONU (KGF) KEFALETİ İLE BANKALARDAN KULLANILAN KREDİLER İLE İLGİLİ KEFALETLER SEBEBİYLE KURULAN REHİN İŞLEMLERİNDE İSTİSNA

 

KGF, kurumsal bir kefalet kuruluşu olarak teminat yetersizliği nedeniyle çeşitli kredi ve destek imkanlarından yeterince yararlanamayan Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) ve KOBİ dışı işletmelerin, “müteselsil kefil” olmak suretiyle krediye erişimlerini sağlamaktadır.

 

Bir kişi veya şirket bankadan kredi talep ettiğinde KGF bu kişi veya şirketin alacağı kredi sebebiyle krediyi kullandıran bankaya borçlu lehine kefalet vermektedir.

 

KGF verdiği kefaletten kaynaklanan riskinin karşılanması için de lehine kefalette bulunduğu kredi borçlusundan teminat talep etmektedir.

 

KGF ye verilen teminat, taşınır rehni olduğunda bu rehin, TARES kapsamında tesis edilmekte ve bu suretle de bu rehin işlemi damga vergisi, harç ve değerli kağıt bedelinden istisnaya tabi tutulmaktadır.          

 

Sonuç olarak Kredi Garanti Fonunun temel faaliyet konusu, kredi kuruluşlarından kredi kullanan kredi borçluları lehine kredi kuruluşuna kefalette bulunmaktır.

 

Bu anlamda KGF tüm banka kredilerine kredi borçluları lehine kefalet vermektedir

 

Ayrıca;

-TÜRK EXMBANK’ın (Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.) doğrudan kullandırdığı kredilere,

 

-KOSGEB desteklerinden yararlanacak KOBİ’lere

 

-TÜBİTAKtarafından desteklenen AR-GE ve yenilik projelerinin finansmanında,

 

-TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı)’nın sağladığı proje finansman desteklerinde

 

-BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI tarafından yürütülen Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı kapsamında,

-öncelikli teknoloji alanlarında yer alan Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri sonucu ortaya çıkan yeni ürün/ürünleri ticarileştirmek,

-ülke ekonomisine katma değer oluşturmak,

-uluslararası pazarlarda yer alarak teknolojik ürün ihracatına öncülük etmek ve ülkemizde yerleşik işletmelerin yapacakları yatırımları desteklemek üzere proje sahibi KOBİ’lere yapılan Geri Ödemesiz Destek ön ödemelerinde,

Kefalet ve teminat sağlamaktadır

 

Görüleceği üzere KGF nin taraf olduğu işlemlerde, örneğin kredi işlemlerinde, işlemin birinci ayağında bankadan kredi temini için KGF kredi borçlusu lehine alacaklı bankaya kefalet vermektedir.                    

                                       

KREDİ KURULUŞU         KREDİ BORÇLUSU         BORÇLULEHİNE

                                                                                                 KEFALET VEREN

BANKA                             ŞİRKET/ŞAHIS                             KGF

 

İşlemin ikinci ayağında iseKGF kefaletten doğan riskleri karşılamak üzere ilgililerden teminat talep etmektedir.

 

REHİN VEREN                   REHİN ALAN

                                       

ŞİRKET/ŞAHIS                   KGF

 

 

2017/18 SAYILI GENELGE AÇIKLAMASI

 

Bu Genelgemizde borç ikrarını da içeren rehin sözleşmesine damga vergisi, harç ve değerli kağıt bedeli istisnası uygulanması gerektiği bildirilmiştir.

 

Ancak bu genelge uygulamasında sorunlar çıktığı anlaşıldığından aşağıdaki açıklamanın yapılması gereği doğmuştur.

 

6750 Sayı Kanunun 19 uncu maddesinde,

 

“Rehin sözleşmesinin düzenlenmesi ile Sicilde tesis edilen işlemler vergi, resim, harç ve değerli kağıt bedelinden muaftır.”

 

hükmü bulunmaktadır.

Madde metninde bu hükmün münhasıran rehin sözleşmesi ile ilgili işlemlere istisna tanıdığı muhakkaktır.

 

İlgili Yönetmeliğin 20 inci maddesinde ise

“Taraflardan borç ikrarını içerse dahi rehin sözleşmesinin düzenlenmesi, Sicile tescil edilmesi ve Sicilde tesis edilen işlemler sebebiyle herhangi bir vergi, resim, harç ve değerli kağıt bedeli tahsil edilmez.”

İfadesine yer verilmiştir.

 

Yönetmelik maddesi ile de rehin sözleşmesinde aynı zamanda kredi / borç işleminin düzenlenmesi halinde de işleme istisna uygulanması öngörülerek kanundaki çerçevenin aşılması üzerine konu Gelir İdaresi Başkanlığına intikal ettirilerek görüş talep edilmiştir.

 

Gelir İdaresi Başkanlığının uygun görüşüne göre yayımlanan genelgemizde ise kredi/ borç işlemi ile rehin işleminin aynı kağıtta düzenlenmiş olması halinde de istisna uygulanacağı açıklanmıştır.

 

Burada şu yanılgıya düşülmemesi hususu önem arzetmektedir.

 

1- Tacir/esnaf ve diğer rehin işlemine taraf olanlar bakımından bu genelge esasları özel önem taşımaktadır.

 

Şöyle ki; bu işlem tarafları arasında,

TARES kapsamında düzenlenen rehin sözleşmelerinde istisna uygulanması gerekmekle birlikte,

 

borç ikrarının yer aldığı rehin sözleşmelerinden borç tutarı üzerinden damga vergisi, harç ve değerli kağıt bedeli tahsil edilmesi gerekirken,

 

borç işlemi bakımından da rehin işlemi için öngörülen istisnaların uygulanması imkanı getirilmiştir.

 

2-Bankalar tarafından kullandırılan kredilerle ilgili işlemler bu anlamda tüm teminat ve bu anlamda rehin işlemleri TARES kapsamında yapılmasa dahi kredi ve teminat/rehin işlemlerinin birlikte aynı kağıtta düzenlenmesi halinde 2004 yılından beri damga vergisi ve harç istisnası uygulanmaktadır. (Genelge 20014/1, 5, 14, 30, 49, 55 ve 2007/39)

 

2017/18 sayılı Genelgemiz banka kredileri ile ilgili rehin işlemleri bakımından sadece TARES kapsamında yapıldığında damga vergisi ve harca ilaveten değerli kağıt bedeli istisnasını temin etmektedir.

 

Diğer taraftan banka kredileri bakımından gerek tek başına yapılan rehin işleminde, gerekse rehin ve borç işleminin birlikte yapıldığı rehin işlemlerinde istisna uygulanması, evvelce de belirtildiği üzere işlemin münhasıran kredi özelinde olması kaydıyla tatbik edilecektir. 2007/39 sayılı Genelgemiz prensipleri bu işlemler bakımından da caridir.

 

REHİN SÖZLEŞMESİNDE DEĞİŞİKLİK

 

Taşınır rehni sözleşmesi yapıldıktan sonra tarafların ihtiyacı çerçevesinde bu sözleşmede yer alan prensip ve edimlerde değişiklik yapılması mümkündür.

 

Bu anlamda rehin sözleşmesinde

-rehin değerinin artırılması/azaltılması,

-rehin konusu olan taşınır mal yerine yenisinin rehin konusu yapılması,

-rehin konusu taşınır malların bir kısmının rehin kapsamından çıkarılması,

 

Meyanında yapılan tadiller de evvelki bölümlerde belirtilen ve rehin alan tarafın banka veya diğer işlem tarafları olmasına göre tadil işleminin vasfı ve kapsamı da dikkate alınarak damga vergisi, harç ve değerli kağıt bedeli istisnasından yararlanacaktır.

 

SİCİLDEN REHİN TERKİNİ

 

Rehin ile temin olunan borcun bitmesi sonucunda veya başkaca sebepler rehnin kaldırılması halinde, rehnin sicilden terkin işlemleri de aynı şekilde damga vergisi, harç ve değerli kağıt bedeli istisnasından yararlanacaktır.

 

ONAYLI REHİN SİCİL KAYIT ÖRNEĞİNİN VERİLMESİ

 

Taşınır Rehni Siciline kaydedilen rehin sözleşmesi ile tesis olunan rehin işleminin kayıt örneğinin verilmesi işlemini noterlik işlemi olarak kabul edilemeyeceğinden, bu işlemden harç alınması mümkün değildir.

---