ÖRNEK İŞLEMLERİ

Meslek İçi Eğitim 15 Şubat 2022 - Ankara

Halûk Necdet TEKİN TNB Başkan Danışmanı

01- NOTERLİK DAİRESİNDE BULUNAN İŞLEMLERİ İNCELEYEBİLECEK VE ÖRNEKLERİNİ ALABİLECEK KİŞİ, KURUM VE KURULUŞLAR

Noterlik evrak ve defterlerini incelenmeye yetkili olanların hangi merciler oldu­ğu ve bunların noterlik evrak ve defterlerinin asıl ve örneklerini ne şekilde alabilecek­leri Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde, bunlar dışında noterlik işlemlerinden kimlerin örnek alabilecekleri de Noterlik Kanunu’nun 94’üncü maddesinde düzenlen­miştir.

Sözü edilen Kanun’un 55 ve 94’üncü maddeleri ile Adalet Bakanlığı Hukuk İş­leri Genel Müdürlüğünün 29 Şubat 1984 tarihli, 5348; 30.07.1991 tarihli, 33277; 03.02.1995 tarihli ve 1935 ve 19.01.2007 günlü, 1163 sayılı görüşlerinde açıklandığı üzere;

a)Noterlik evrak ve defterlerini inceleyebilecekler

Noterlik evrak ve defterleri sadece;

-Mahkemeler,

-Cumhuriyet savcılıkları

-Resmi daireler tarafından konusu da belirtilmek suretiyle noterlikte soruştur­maya yetkili kılınan kimselerce incelenebilir.

(Bunlar dışında, aşağıda ilgili kısımda açıklandığı üzere avukatlar vekaletlerini ibraz ettikleri müvekkillerine ait noterlik evrakını inceleyebilirler.)

b)Noterler tarafından yapılan ve dairede bulunan işlemlerin örneklerini alabilecekler

Noterler tarafından yapılan ve dairede bulunan işlemlerin örnekleri ancak

1)Mahkemelere,

2)Cumhuriyet savcılarına,

3)Resmi daireler tarafından, konusu da belirtilmek suretiyle, noterlikte soruş­turmaya yetkili kılınan kişilere,

4)İlgililerine,

5)İşlem ilgililerinin kanuni mümessil veya vekillerine yahut da mirasçılarına, Verilebilir.

6)- MAHKEMELERİN NOTERLİK İŞLEMLERİNİN ÖRNEK VEYA ASILLA- RINI İSTEMESİ

a)Mahkemelerce noterlik işlem örneklerinin istenilmesi

Mahkemelerce yapılacak incelemeye göre, noterlik işlemlerinin örnekleri veya asılları istenebilmektedir. Noterlik işlemlerinin örneklerinin çıkarılabilmesi için gereken giderlerin de taleple birlikte gönderilmesi gerekmektedir.

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce son olarak 10.03.2020 tari­hinde 6193/8210 sayı ile adli teşkilata gönderilen genelgede; "Mahkemeler .tarafından, noterlik evrakından örnek istenilmesi halinde, yukarıda belirtilen evrak aslının gönderilmesine ilişkin usul (asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uygunluğu onaylama işlemi) uygulanmaksızın noterliklerce evrak örneğinin posta gi­derlerini karşılaması kaydıyla istemde bulunanlara doğrudan gönderilebileceği, iste­necek örneğin onaylı veya onaysız örnek (fotokopi) olmasına bakılmaksızın, ..mahkemelerin isteyecekleri örneklerden ise yalnız yazı ücreti alınacağı, alınacak bu ücretin ceza mahkemelerinde kovuşturma giderlerinden, hukuk mahkemelerinde ise depo edilen yargılama giderlerinden ödenmesi gerektiği değerlendirilmektedir.” denilmiştir.

Bu itibarla, mahkemelerce örnek istenmesi halinde;

Noterlik ücret tarifesinde yazılı ücretlerin, Noterlik Kanunu’nun 55’inci madde­sinin son fıkrası ile yukarıda yer alan görüşte belirtildiği şekilde,

Ücret tarifesi dışında kalan harç, vergi, değerli kâğıt ve KDV’nin ise, bunlarla ilgili kanun ve tarifeler hükümlerine göre,

Tahsil edilmesi icap etmektedir.

Mahkemelerce istenilen örneklerden alınacak giderler:

Harç: 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 39 uncu maddesi “Kamu hukuku ile ilgili işlerde yetkili makamların isteyecekleri suretlerden harç alınmaz” hükmünü içerdiğin­den harç alınmaması,

Damga vergisi: 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na bağlı (2) sayılı tablonun I- A/2 maddesi gereğince “Kişilerin işlemleri ile ilgili olarak resmi dairelerce görülecek lüzum üzerine yazılacak şerhler veya çıkarılacak suret, özet ve tercümeler” damga vergisinden istisna edildiğinden damga vergisi alınmaması,

Değerli kâğıt bedeli: 210 sayılı Değerli Kâğıtlar Kanunu’nda herhangi bir bağı­şıklık hükmü bulunmaması nedeniyle değerli kâğıt bedelinin tahsil edilmesi,

Katma değer vergisi: 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nda da herhan­gi bir bağışıklık hükmü bulunmaması nedeniyle katma değer vergisinin alınması,

Noterlik ücret tarifesinde yer alan ücretler: Noterlik işlemlerine ilişkin ücretler her yıl Adalet Bakanlığınca onaylanan Noterlik Ücret Tarifesine göre alınmakta ise de, Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde bu ücretlerle ilgili olarak özel bir düzen­leme yapılmış ve bu maddenin ilk fıkrasında belirtilenler dışında diğer resmi dairelere (aynı kapsamda bulunan mahkemelere) verilecek örneklerden yalnızca yazı ücretinin alınacağı hüküm altına alınmış bulunduğundan, mahkemelerin isteyecekleri örnek­lerden yazı ücreti haricinde Noterlik Ücret Tarifesinde belirtilen diğer ücretlerin alın­maması,

Bunlar dışında, varsa yol tazminatı veya posta ücretinin de tahsil edilmesi ge­rekmektedir.

Bir kısım mahkemeler ve Cumhuriyet başsavcılıkları, noterlerin hukuki yapıları hakkında yeterince bilgi sahibi olmamaları ve noterliklerin resmi daire sayılmaları ne­deniyle noterleri de devlet memuru konumunda kabul ederek ve her hangi bir ücret ödemeden ya da ödemeyeceklerini belirterek noterlik evrak asıl ve örneklerinin foto­kopilerinin, tasdiksiz örneklerinin çıkarılıp gönderilmesini istemekte, ancak, noterler tarafından ücret talep edilmesi ve bu nedenle evrakın gönderilmemesi halinde Cum­huriyet savcılıklarına suç ihbarında bulunmaktadırlar.

Noterlik hizmet ve kurumuna ilişkin hükümlere 1512 sayılı Noterlik Kanunu ile Noterlik Kanunu Yönetmeliğinde yer verilmiştir.

Kanun’un 1’inci maddesinde noterliğin bir kamu hizmeti olduğunun ve 40 ıncı maddesinde de noterlik dairesinin resmi daire sayıldığının belirtilmesine karşılık, no­

ter devlet memuru değil, vergi hukuku yönünden vergi mükellefi bir serbest meslek mensubudur. Bu sebeple, aynı Kanun’un 40’ıncı maddesinde açıklandığı üzere no­terlik dairesinin her türlü gideri notere aittir. Noter, daire ve arşivlerinin kirasını, per­sonel dâhil tüm giderleri bizzat kendisi öder, işinin gerektirdiği cihaz, kırtasiye ve mal­zemeleri de kendisi temin eder.

Noter, tüm giderlerini bizzat karşıladıkları noterlik hizmetleri karşılığında tarife­lerle belirlenen ücretleri alır. Aşağıda yer verildiği üzere; bu işlerin ücretsiz yapılması yasak olduğu gibi, başkalarının dava ve işleri için kendisini kişisel malî bir külfet altına sokacak şekilde bir işlem yapması da mümkün değildir. Başkalarının dava ve işleri için noterin kendi kazancından harcama yapması gerektiğini düzenleyen bir yasal düzenleme de bulunmamaktadır.

Noterler, verdikleri hizmet karşılığında iş sahiplerinden; Noterlik Kanunu’nun 118-120’nci maddeleri hükümleri doğrultusunda Maliye Bakanlığı tarifelerine göre devlete ait harç, damga vergisi, değerli kâğıt bedeli ve KDV ile aynı Kanun’un 112 - 117’nci maddeleri hükümleri doğrultusunda da Adalet Bakanlığı tarafından düzenle­nen ücret tarifesine göre de kendilerine ait ücretleri tahsil ederler. Noterlik ücretleri, Kanun’un 114 ve 115’inci maddeler hükümleri gereğince işin tamamlanması üzerine işlemi talep edenlerden peşin olarak tahsil edilir.

Noterlerin, kendilerine ait ücretlerden herhangi bir şekilde indirim yapmaları ve bu ücreti almamaları Noterlik Kanunu’nun 50’nci maddesi hükmü gereğince yasaktır. Bu yasaklılığa uyulmamasının yaptırımı, aynı Kanun’un 157 ve 127’nci maddelerinde gösterilmiştir. 127’nci madde gereğince, 157’nci maddeye göre iki defa hüküm giyil­mesi halinde noter "meslekten çıkarma cezası" ile cezalandırılır.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 323’üncü maddesinin 1 inci fık­rasının (f) bendinde "Resmî dairelerden alınan belgeler için ödenen harç, vergi, ücret ve sair giderler” yargılama giderleri kapsamı içinde sayılmış ve devamı maddelerde de yargılama giderlerinin taraflardan ne şekilde alınacağı ve bu giderlerden kimlerin sorumlu olacağı açıklanmıştır.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 324’üncü maddesinde de "soruş­turma ve kovuşturma evrelerinde yargılamanın yürütülmesi amacıyla Devlet Hâzine­sinden yapılan her türlü harcamalar ve taraflarca yapılan ödemeler yargılama giderle­ri” olarak gösterilmiş ve bu giderlerin kimlere yükletileceğinin kararda gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yargı mercilerinde görülen hukuk ve ceza davalarında bilirkişi incelemesi, keşif gibi yargılama için gerekli görülen işler için ücretsiz bir işlem yapılmamakta gerek bi­lirkişiler gerekse hâkimler ve personel yaptıkları iş karşılığında gereken ücretlerini almakta ve bunları yargılama masrafları içinde göstermektedirler.

Noterlik evrakının asıl ve örneklerinin mahkemelerce istenmesi halinde, noter­likler bunlar için (kâğıt, fotokopi çıkarılması, personel çalışması gibi) bir harcama yapmak suretiyle hizmet vermektedirler. Bir hukuk davası ya da ceza davası için, da­valarda taraf olmayan noterden harcama ve ücretsiz bir işlem yapmasının istenileme- yeceği açıktır. İşlemin örneğinin çıkarılması halinde, yukarıda belirtilen Kanun mad­deleri gereğince devlete ait harç ve vergiler ile ücret tarifesinde yazılı ücretlerin alın­ması zorunludur. Bu zorunluluk nedeniyle, serbest meslek icra eden noterlerin, kendi­lerine mali külfet yükleyecek şekilde ücretsiz olarak işlemin tasdiksiz fotokopisini veya örneğini mahkemelere vermeleri mümkün değildir. Mahkemelerin de, işlemlerden alınması gereken giderleri noterlerin karşılamalarını istemeleri de yargılama masraf­larıyla ilgili hükümlere aykırılık teşkil eder.

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün konuya ilişkin 26.04.2010 tarihli ve 4772-13048 sayılı görüşünde;        Noterliğinin yapmış olduğu bir işlemle ilgili

olarak, ... Asliye Hukuk Mahkemesinin işlem suretinin yevmiye numarası verilmeden çıkarılması hususundaki ara kararına istinaden, bu şekilde örnek çıkarılıp çıkarılama­yacağı hususunda görüş bildirilmesi talebini içeren ilgi yazı ve ekinde yer alan ... As­liye Hukuk Mahkemesinin 04.03.2010 tarih ve 2009/323 esas sayılı yazı incelenmiş­tir.        

Mahkemenin Noterlik işleminin teyidini yazıyla sormasının mümkün olmasına rağmen, suretinin "aslı gibidir" şeklinde onaylanıp altının imza ile tasdiki talebinde bulunması işleminin, Noterlik Kanununun 55. maddesinin son fıkrası kapsamında "örnek" çıkarma olduğu düşünülmektedir. Asliye Hukuk Mahkemelerinin anılan mad­denin ikinci cümlesi kapsamında kaldığı dikkate alındığında "yazı ücretinin alınması­nın uygun olacağı değerlendirilmektedir" denildiği de dikkate alındığında mahkeme­lerce onaysız örnek istenmesi halinde talebin karşılanmaması gerekmektedir.

b)Mahkemelerce noterlik işlem asıllarının istenilmesi

"Noterlik Kanununun 55’inci maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkraların­da, noterlik evrak ve defterlerinin daire dışına çıkarılabilmesinin mahkemenin kararıy-

la mümkün olacağı; mahkemenin evrakın aslının dava sonuna kadar dosyasında kalmasına karar vermesi halinde evrakın bir örneğini çıkarıp aslına uygunluğunu tasdik ettikten sonra bu örneğin aslının yerinde saklanmak üzere notere verileceği, noterin bulunduğu yerde inceleme imkânının bulunmaması nedeniyle evrakın başka bir yere gönderilmesi gerektiği takdirde de, noterin bulunduğu yer hukuk hâkiminin onaylayacağı örneğin, aslı yerine saklanmak üzere notere verileceği belirtilmiştir. Ev­rak asılları, noterliğin bulunduğu yerdeki ya da bulunduğu yer dışındaki mahkemeler tarafından istenmektedir.

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 2.7.1980 günlü, 13891; 15.2.1994 tarihli, 3010; 15.07.1994 tarihli, 14148; 31.08.2005 tarihli, 17241sayılı gö­rüşlerinde, noterliğin bulunduğu yer dışındaki mahkemeler veya Cumhuriyet savcılık­larının doğrudan evrak aslını isteyemeyecekleri, mahkemelerin ve Cumhuriyet savcı­lıklarının noterin bulunduğu yer asliye mahkemesine, talimat yazmak suretiyle isteye­bileceklerinin belirtilmiş bulunması nedeniyle noterlikler tarafından buna göre işlem yapılmaktaydı. Bu durumun uygulamada sıkıntı yarattığı gerekçesiyle Adalet Bakan­lığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce 10.03.2020 tarihinde 6193/8210 sayı ile adli teşkilata gönderilen genelgede talimat yoluna başvurulmadan noterliğin bulunduğu yer dışındaki mahkemeler veya Cumhuriyet savcılıklarının doğrudan noterliklere yazmak suretiyle evrak asıllarını isteyebilecekleri yönünde görüş verilmiştir. Ancak, bu durum, aslı alınan evrakın talepte bulunan mahkemeye gönderilmesinde sıkıntı yaratmaktadır. İstinabe halinde evrak asliye hukuk mahkemesine teslim edilmekte ve mahkemece bu yere gönderilmekteydi. Noterlikler tarafından kendilerine doğrudan yazılan yazılara istinaden asliye hukuk hâkimliklerine götürülen evrak asıllarının ör­nekleri çıkarılıp noterliğe verilmekle birlikte evrak aslını, HMK 217 nci maddesi hükmü ile HİGMnin yukarıda belirtilen genelgesine aykırı şekilde teslim almak ve göndermek istememektedirler. Bu sebeple evrak aslının talimat yoluyla istenmesinin daha uygun bir usul olduğu düşünülmektedir.

Yapılacak uygulamanın da açıklandığı HİGMnin görüşünde; 1512 sayılı No­terlik Kanununun 55’inci maddesi uyarınca mahkemelerce gerek yargı çevresi içinde ve gerekse yargı çevresi dışında bulunan noterliklere doğrudan yazı ya­zılarak evrak aslının istenebileceği, bu halde noter tarafından evrak aslının, noter­lik dairesinin yargı alanı içindeki asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uy­gunluğu mahkemece onaylandıktan sonra onaylı suretinin yerinde saklanmak üzere 6

notere verilmesi ve yine bu mahkemece evrak aslının istemde bulunan mahke­meye gönderilmesi,

Mahkemelerce noterlik evrak aslının istenmesi hâlinde, söz konusu evrakın mahkemeye gönderilmesi için noter tarafından sarf edilecek posta ücreti, varsa yol tazminatı ve ücretinin ceza mahkemelerinde kovuşturma giderlerinden, hukuk mah­kemelerinde ise depo edilen yargılama giderlerinden ödenmesi,

.. .değerlendirilmektedir’ denilmiştir.

Buna göre gerek noterliğin bulunduğu yerdeki gerekse noterliğin bulunduğu yer dışındaki mahkemelerin noterliklere doğrudan yazacakları yazıyla evrak aslını istemeleri mümkün olup, talimat yolu ile istenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Ta­limat yolu ile istenilmesi halinde de aynı şekilde işlem yapılacaktır.”

(Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çıkarılması ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelge)

c)Mahkemelerce noterlik işlem asıllarının dava sonuna kadar dosyada kalmasına karar verilmesi nedeniyle istenmesi gerektiği

Uygulamada, evrak örneğinin ücretsiz verilmemesi üzerine yeni bir yönteme başvurulduğu ve bir fotokopisinin alınması için evrakın aslının mahkemeye getirilme­sinin talep edildiği, istemin HMK 217 ve NK 55’inci maddeleri düzenlemesine aykırı olmasına karşılık noterlikçe evrak aslı götürüldüğünde mahkeme kalemince hemen bir fotokopisinin alınarak evrakın iade edilmesi yönünde işlem yapıldığı görülmekte­dir.

Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinin üçüncü fıkrası "Mahkeme veya sorgu hâkimi evrakın dava sonuna kadar dosyada kalmasına karar verirse, bu takdirde evrakın bir örneği çıkartılıp aslına uygunluğu onaylanarak, aslının yerinde saklanmak üzere notere verilir.” hükmünü içerdiğinden, mahkemelerce sadece yukarıda belirtilen nedene dayalı olarak noterlik evrakının aslı talep edilebilir. HMK 217 ve NK 55’inci maddeleri gereğince; mahkemece, noterlik evrak aslının dava sonuna kadar dosyada kalmasına karar verilmesi halinde, noter tarafından cilbentten sökülerek götürülen evrak aslının (nöbetçi) asliye hukuk hâkimliğince onaylanan bir örneği notere verilir ve evrak aslı da dava sonuna kadar dosyasında saklanmak üzere talepte bulunan mahkemeye gönderilir.

Noterlik evrakının aslının alınması nedeniyle noterlik cilbendine konulacak ör­neğin asliye hukuk hâkimince tasdik edilmesi ve alınan aslın dava dosyasına konul- 7

ması dışında, mahkemelere, noterlik evrakının aslını talep edip örnek çıkarma ve tek­rar notere iade etme usulüne HMK 217 ve NK 55’inci maddelerinde yer verilmemiştir.

Bu şekilde hareket eden yargı mercilerine, istemlerinin yerine getirilebilmesi için;

-Noterliğe ait evrakın dava dosyasında dava sonuna kadar kalmak üzere is­tenmesine karar verilmiş ise bu durumu belirtir yazı veya kararın,

-Noterlik Ücret Tarifesinin 11 inci maddesi gereğince... TL yol ödeneğinin,

-Noterlikten mahkemenin bulunduğu yere kadar yol gideri olan. TL taksi üc­retinin,

Noterliğe gönderilmesi gerektiğinin,

Bu hususların yerine getirilmesi halinde; noterliğe ait evrak aslının (nöbetçi) asliye hukuk hâkimliğine teslim edileceğinin ve hâkimlikçe onaylanacak örneğinin ise dairedeki cilbendine konulmak üzere alınacağının,

Bildirilmesi uygun olacaktır.

-3- CUMHURİYET SAVCILIKLARININ NOTERLİK İŞLEMLERİNİN ÖRNEK VEYA ASILLARINI İSTEMESİ

a)Cumhuriyet savcılıklarınca noterlik işlem örneklerinin istenilmesi

"Cumhuriyet savcısı, hâkim kararını gerektiren (noterlik evrak asıllarının talep edilmesi gibi) hallerde aynı Kanunun 162 inci maddesi gereğince ilgili sulh ceza mah­kemesinden karar almak zorundadır. Bu zorunluluk dışında, Cumhuriyet savcıları ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeleri CMK’nin 161’inci maddesi gereğince kayıtsız ve şartsız olarak doğrudan tüm kamu görevlilerinden alabilirler.

CMK’nin 161’inci maddesinde, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 323’üncü maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde yer alan şekilde bir düzenleme mevcut olmadığı gibi, bilgi ve belgelerin temininde yerine getirilmesi gereken herhan­gi bir yükümlülüğe de yer verilmemiştir. Kanun koyucu, işin önemine binaen talepleri­ni yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında da herhangi bir izin veya başka bir merasim aramadan doğrudan soruşturma yapma yetkisini Cumhuriyet savcılarına tanımıştır.

Bu itibarla, Cumhuriyet savcılıklarınca noterlik belgelerinin örneklerinin isten­mesi halinde, verilecek bu örnekler Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinin son fık­

rası uyarınca noterlik ücretine tabi değildir. Ancak, mülga 1983/10 sayılı genelgede yer alan Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün görüşünde ücret tarife­sinde yer alan yol ödeneğinin talep edilebileceğini bildirdiğinden, yol ödeneğinin su­çüstü giderlerinden ödenmesi talep edilebilir.

CMK’nin 161’inci maddesinde de kamu görevlilerine, istenilen belgeleri ge­cikmeksizin Cumhuriyet savcılıklarına verme yükümlülüğünün getirilmesi ve maddede bu belgelerin tevdii sırasında yerine getirilmesi gereken herhangi bir yükümlülüğe de yer verilmemesi nedeniyle başkaca bir noterlik gideri de talep edilemeyecektir.

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce 10.03.2020 tarihinde 6193/8210 sayı ile adli teşkilata gönderilen genelgede de;

‘...soruşturma yetkisi bulunan kişilerle Cumhuriyet savcılıkları tarafından, no­terlik evrakından örnek istenilmesi halinde, yukarıda belirtilen evrak aslının gönderil­mesine ilişkin usul (asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uygunluğu onay­lama işlemi) uygulanmaksızın noterliklerce evrak örneğinin posta giderlerini karşıla­ması kaydıyla istemde bulunanlara doğrudan gönderilebileceği, istenecek örneğin onaylı veya onaysız örnek (fotokopi) olmasına bakılmaksızın, soruşturma yetkisi bu­lunan kişilerle Cumhuriyet savcılarının isteyecekleri örneklerin noterlik ücretine tabi olmayacağı, ..değerlendirilmektedir.’denilmiştir.”

(Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çıkarılması ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelge)

b)Cumhuriyet savcılıklarınca noterlik işlem asıllarının istenilmesi

"Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 26.7.1981 tarih ve 32751 sayılı görüşünde de açıklandığı üzere, Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesi hükmü gereğince mahkeme kararı olmadan Cumhuriyet savcılarının noterlik defter ve evrakı ile işlem asıllarını istemeleri ve almaları mümkün bulunmamaktadır.

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 162’nci maddesinde ‘Cumhuriyet savcısı, an­cak hâkim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma işlemine gerek görürse, is­temlerini bu işlemin yapılacağı yerin sulh ceza hâkimine bildirir. Sulh ceza hâkimi is­tenilen işlem hakkında, kanuna uygun olup olmadığını inceleyerek karar verir ve ge­reğini yerine getirir. ’ hükmü mevcuttur. Bu nedenle Cumhuriyet savcılıklarının noterlik defter ve evrakı ile işlem asıllarını istemeleri halinde bağlı bulundukları yer sulh ceza mahkemesinden bu hususta karar almaları zorunludur.

Bu kararın alınmasından sonra; yukarıda mahkemeler kısmında açıklandığı üzere, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 217’nci maddesi hükmü uyarın­ca örneğin, asliye hukuk mahkemesi tarafından onaylanması ve cilbentte saklanmak üzere notere verilmesi, aslının da talepte bulunan Cumhuriyet savcılığına gönderil­mesi gerekmektedir.

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce 10.03.2020 tarihinde 6193/8210 sayı ile adli teşkilata gönderilen genelgede de bu konuya yer verilmiş ve ‘Cumhuriyet savcılıklarınca noterlik evrak aslının istenmesi hâlinde ise, Cumhuriyet savcılığının bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğinden talepte bulunulması, hakim­likçe de talebin kabulüne karar verilmesi üzerine, noter tarafından evrak aslı, noterlik dairesinin yargı alanı içindeki asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uygun­luğu mahkemece onaylandıktan sonra onaylı suretinin yerinde saklanmak üzere no­tere verilmesi ve yine bu mahkemece evrak aslının istemde bulunan Cumhuriyet sav­cılığına gönderilmesi, .. .değerlendirilmektedir’ denilmiştir.

Cumhuriyet savcılıklarınca noterlik evrak aslının istenmesi hâlinde, söz konusu evrakın gönderilmesi için noter tarafından sarf edilecek posta ücreti, varsa yol tazmi­natı ve ücretinin noter tarafından karşılanması zorunluluğu bulunmadığından kovuş­turma giderlerinden, ödenmesi gerekmektedir.

Aynı şekilde gerek noterliğin bulunduğu yerdeki gerekse noterliğin bulunduğu yer dışındaki Cumhuriyet savcılıklarının doğrudan yazacakları yazıyla evrak aslını istemeleri mümkün olup, talimat yolu ile istenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Ta­limat yolu ile istenilmesi halinde de aynı şekilde işlem yapılacaktır.”

(Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çıkarılması ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelge)

NOT: Konuya ilişkin Yargıtay Kararı (Ek.1)’de yer almaktadır.

04- RESMİ DAİRELERCE SORUŞTURMAYA YETKİLİ KILINAN GÖREVLİ­LERİN NOTERLİK İŞLEMLERİNİN ÖRNEKLERİNİ İSTEMESİ

a)Vergi incelemesi yapan merciler dışında kalan resmi dairelerince no­terlik işlem örneklerinin istenilmesi

Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinin birinci fıkrası "Noterlik evrak ve defter­leri mahkeme, sorgu hakimliği ve Cumhuriyet savcılıklarınca veya resmi daireler tara­fından, konusu da belirtilmek suretiyle, noterlikte soruşturmaya yetkili kılınan kimse­

lerce incelenebilir.’” son fıkrası da "Soruşturma yetkisi bulunan kişilerle Cumhuriyet savcılarının istiyecekleri örnekler noterlik ücretine tabi değildir. Diğer resmi mercilere verilecek örneklerden yalnız yazı ücreti alınır.” hükümlerini içerdiğinden, resmi daire­lerin, soruşturmaya yetkili kıldıkları görevlileri sadece yaptıkları soruşturmalar­la ilgili olarak noterlik evrakını noterlik dairesinde inceleyebilecekleri gibi, talep edecekleri noterlik evrakının örneklerini de herhangi bir izne bağlı olmadan ve ücretsiz alabilirler.

Resmi dairelerin soruşturmaya yetkili olan görevlileri gerek noterlik belgelerini incelemeyi gerekse bunların örneklerini almayı talep ettikleri takdirde;

a)Talepte bulunanın resmi daire olup olmadığı,

b)Yapılmakta olan bir soruşturma bulunup bulunmadığı,

c)Soruşturmanın konusu ile soruşturmaya yetkili olan kişinin bildirilip bildiril- mediği,

Araştırılmalıdır.

Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde geçen “resmi daire” tabiri kamu ku­rum ve kuruluşları ile kanunları gereği bu nitelikte kabul edilen kurum ve kuruluşları kapsamaktadır.

Resmi dairelerin, soruşturma dışında sebeplerle ve ilgilisi bulunmadıkları bir noterlik işleminin örneğini edinmek istemeleri halinde 95’inci maddeye göre, noterliğin bağlı olduğu hâkimden alacakları izin kararı ve işin gerektirdiği yazı ücreti ile birlikte noterliğe başvurmaları gerekecektir.

"Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce gönderilen ve resmi daire­lere örnek verilmesiyle ilgili koşulları açıklayan 29 Şubat 1984 gün ve 5348 sayılı ya­zıda özetle;

‘Kanunun 55’inci maddesinin ilk fıkrasında sayılanlar dışında kalan resmi dai­relerin, ilgilisi bulunmadıkları bir noterlik işleminin örneğini edinmek istemeleri halinde 95’inci maddeye göre, noterliğin bağlı olduğu hâkimden alacakları izin kararı ve işin gerektirdiği yazı ücreti ile birlikte noterliğe başvurmaları gerekecektir.

Noterlik yazısına ekli olan Bursa ili 3. Bölge Tapu Sicil Muhafızlığının yazısın­da, soruşturma nedeniyle incelenmesine lüzum görüldüğü bildirilen bir vekâletname­nin gönderilmesi istenilmiş ise de soruşturmanın konusu açıkça belirtilmediği gibi is­tek C. savcısı veya soruşturma yetkisi ve ismi gösterilen kişi tarafından yapılmadığın­dan, 55’inci maddenin son fıkrasına göre ücretsiz ve koşulsuz olarak istenilen örne­

ğin verilmesinin mümkün olamayacağı mahkemeden izin alınıp yazı ücreti yatırıldığı takdirde noterce işlem yapılabileceği düşünülmektedir. ’ denilmektedir.”

(Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çıkarılması ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelge)

b)Vergi incelemesi yapan merciler

"213 sayılı Vergi Usul Kanununun 135 inci maddesinde, vergi incelemesinin hesap uzmanları, hesap uzman yardımcıları, ilin en büyük mal müdürü, vergi denet- menleri, vergi denetmen yardımcıları veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapıla­cağı; “Bilgi Verme” başlıklı 148 inci maddesinde de Kamu İdare ve müesseselerinin, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerin Ma­liye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecbur oldukları’ belirtilmiştir. Bu hükümler doğrultusunda, daha önce inti­kal eden benzer nitelikteki işlerden dolayı, Yönetim Kurulu tarafından değişik tarihler­deki kararlarla (02.05.2003 tarih,16 ve 22.03.2005 tarih, 41 sayılı kararlarla) ‘vergi denetçilerince noterlerden istenilen belge örneklerinin ücret alınmaksızın verilmesi gerektiğine’ karar verilmiştir. Bu nedenle, belirtilen mercilerin örnek taleplerinin ücret­siz şekilde karşılanması,

Örnek dışında bilgi istemleri halinde de bu bilgilerin verilmesi, Gerekmektedir.

05- AVUKATLARIN, NOTERLİK İŞLEMLERİNİN ÖRNEKLERİNİN ALMASI VE İNCELENMESİ

a)Avukatların, noterlik belgelerinin örneklerini alması

Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünden alınan ve Yönetim Kuru- lu'nun 06.12.2010 tarihli toplantısında görüşülen 21.10.2010 tarihli, 11066-27680 sa­yılı yazısında;

“1512 sayılı Noterlik Kanununun "Kimlere örnek verilebileceği" başlıklı 94. maddesinde, noterler tarafından yapılan işlemlerin örneklerinin ancak ilgililerine, ka­nunî mümessillerine, vekillerine veya mirasçılarına verilebileceği hüküm altına alın­mış, maddenin üçüncü fıkrasında ise Türk Medeni Kanununa göre açılmadıkça, va­siyeti yapana veya bu konuda özel yetkiyi kapsayan vekâletnameyle ancak vekile vasiyetname örneği verilebileceği ifade edilmiştir.

Madde değerlendirildiğinde kanun koyucunun genel vekâletnameyle noterlik­lerde yapılan işlemlerden örnek alınabilmesini mümkün kıldığını, sadece açılmamış vasiyetnameler açısından özel yetki arandığını söylemek mümkündür.

Bu çerçevede, Genel Müdürlüğümüzün 19.01.2007 tarihli ve 1163 sayılı ve 30.11.2007 tarihli ve 25711 sayılı yazılarında ifade edilen "ilgili" kavramının yanlış yorumlanması suretiyle, elinde vekâletname bulunan avukatların işlem örneğinin ve­rilmesi taleplerinin reddedilmesi mümkün bulunmamaktadır.” denildiğinden, elinde vekâletname bulunan avukatların müvekkillerine ait işlemlerin örneklerini almaları mümkün bulunmaktadır.

(Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çıkarılması ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelge)

Avukatlık Kanunu'nun değişik 46’ncı maddesinin birinci fıkrasında öngörülen “Avukat, işlerini kendi sorumluluğu altındaki stajyeri veya yanında çalışan sekreteri eliyle de takip etti­rebilir, fotokopi veya benzeri yollarla örnek aldırabilir.” hükmü gereğince, belirtilen hususlar çerçevesinde, stajyeri olduğu ya da sekreterliğini yaptığı avukatın varsa kendisine vermiş olduğu vekâletnamesini ibraz etmesi şartıyla işlem örneğinin verilmesini bunlar da talep ede­bilirler; ancak noterlik defter ve işlemlerini inceleyemezler.

Verilen örnekler ücrete tabidir.

b)Avukatların, noterlik belgelerini incelemesi

Avukatlar, Avukatlık Kanunu’nun 2’nci maddesi hükmüne dayanarak dava ha­zırlığı kapsamında zaman zaman noterlikte bulunan belgeleri incelemek istediklerin­den, TNB tarafından konu 2001 yılında Adalet Bakanlığına iletilerek görüş talep edil­miştir. Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 25.09.2001 tarihli ve 17309 sayılı yazısıyla bildirilen görüşte yer alan “Avukatlık Kanunu'nun değişik 2. maddesi, avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesi ve örnek alması hususunda, istisnai kanun hü­kümlerini saklı tuttuğundan (Örneğin; Noterlik Kanunu'nun 94. maddesinin son fıkra­sı) kanuni engel yoksa vekaletname ibraz etmek şartıyla her türlü evrakı inceleyebi­leceği ...sonucuna varılmaktadır.” görüşüne istinaden avukatlar, bir noterlik belgesini incelemek istedikleri takdirde hangi belgeyi ve hangi vekaletnameye istinaden ince­lemek istediklerini belirtmek ve bu vekaletnameyi ibraz etmek kaydıyla gerekli ince­lemeyi yapabilmekteydiler. Olası sakıncaların giderilmesi amacıyla da bir kısım noter­liklerde avukatın, hangi işlemi incelemek istediği ve bunun için hangi vekâletnameyi

ibraz ettiği noterin uygun gördüğü bir şekilde kayıt altına alındıktan sonra inceleme yaptırılmaktaydı.

Ancak, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünce Türkiye Noterler Birliğine gönderilen ve (24) numaralı birleştirilmiş genelgenin (9/c) maddesinde yer verilen 27.10.2021 gün ve 30484 sayılı yazıda;

"1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 2’nci maddesinin üçüncü fıkrası ise ‘Yargı organları, emniyet makamları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi te­şebbüsleri, özel ve kamuya ait bankalar, noterler, sigorta şirketleri ve vakıflar avukat­lara görevlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak zorundadır. Kanunlarındaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu kurumlar avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bu belgelerden örnek alınması vekâletname ibrazına bağlıdır. Derdest davalarda müzekkereler duruşma günü bek­lenmeksizin mahkemeden alınabilir. ’ şeklindedir.

Bu hükümden anlaşılacağı üzere, noterlerin de içerisinde bulunduğu kurum ve kuruluşların, avukatların gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemelerine sunmakla yükümlü olduklarına dair genel kural, metinde yer alan, "kanunlarındaki özel hüküm­ler saklı kalmak kaydıyla" şeklîndeki ifadeyle istisna getirilerek sınırlandırılmıştır.

Bu itibarla, Genel Müdürlüğümüzün benzer mahiyetteki görüşlerinde de ifade edildiği üzere, 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde düzenlenen noter­lik evrak ve defterlerinin gizliliğine ilişkin özel hükümde, bu evrak ve defterleri incele­yebilecek sınırlı kimseler arasında avukatlar sayılmamıştır. Ancak, Noterlik Kanu­nu’nun 94’üncü maddesindeki, ‘Noterler tarafından yapılan işlemlerin örnekleri, ancak ilgililerine, kanuni mümessil veya vekillerine yahut da mirasçılarına verilir’ düzenle­mesi nazara alındığında, avukatların sadece müvekkillerinin ilgilisi olduğu noterlik işlemlerini, vekâletname ibraz etmek suretiyle inceleyebileceği değerlendirilmektedir.” denildiğinden, 2001 yılında verilen görüş doğrultusunda yapılan uygulama değiştiril­miştir. Buna göre, avukatların sadece vekâletname ibraz ettiği müvekkillerine ait bel­geleri incelemeleri mümkün olup, vekili olmadığı kişilere ait belgeleri ise incelemeleri mümkün bulunmamaktadır.

(Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çıkarılması ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelge)

06- İCRA VE İFLAS MÜDÜRLÜKLERİNİN NOTERLİK İŞLEMLERİNİN ASIL VEYA ÖRNEKLERİNİ İSTEMELERİNDE UYGULANACAK USUL

Her ne kadar 19 Haziran 1932 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 357’nci maddesinde amir bir hüküm bu­lunmakta ise de bu Kanun’dan sonra yürürlüğe giren 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun “Evrak ve defterlerin gizliliği” başlıklı 55’inci maddesinde daha özel bir düzenleme yapılarak noterlik evrak ve defterlerinin incelenebilme, daire dışına çıkartılma, başka bir yere gönderilme ve örnek/bilgi verme şartları ayrı ayrı belirlenmiştir. Bu madde ile noterlik işlem ve belgelerinin gizliliği esas alınarak özel bir düzenleme yapılmıştır. Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde, İcra ve İflas Kanunu’nda yer alan amir hükmün uygulanacağına veya hariç tutulduğuna dair bir kayıt da mevcut değildir.

Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde, hangi kurum ve kuruluşların noterlik evrak ve defterlerini inceleyebilecekleri, örneklerini ve dolayısıyla bunlara ilişkin bilgi­leri alabilecekleri açık olarak gösterilmiş ve bu mercilerin, mahkemeler, Cumhuriyet savcılıkları ve soruşturma yapan resmi daireler oldukları belirtilmiştir. Madde metnin­den anlaşılacağı üzere icra dairelerine Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde yer verilmemiştir.

Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesi, noterlik işlem ve belgeleri yönünden giz­liliği esas aldığından aynı Kanun’un 94’üncü maddesinde de hangi kişilere örnek (do­layısıyla bilgi) verileceği de sınırlı şekilde sayılmış ve bunların da işlem sahipleri ya da kanuni mümessil veya vekilleri ile mirasçıları olduğu açıkça belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un 95’inci maddesi gereğince de bu sayılan kişiler dışında kalan kişi ve kurumların noterlik işlemlerinden örnek (dolayısıyla bilgi) alabilmeleri için no­terliğin bağlı bulunduğu asliye hukuk hâkiminden izin almaları zorunludur.

Türkiye Noterler Birliğinin 24 sayılı birleştirilmiş genelgesinde yer alan Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 29.07.2004 günlü ve 15358 sayılı görü­şünde de; “...bu çerçevede avukatlar ve icra müdürlerinin noterliklerden bir şahsa ait kimlik ve adres bilgileri bulunan belgeyi talep ettiklerinde 1512 sayılı Noterlik Kanu­nunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan 'Noterler tarafından yapılan işlemlerin örnekleri, ancak ilgililerine, kanuni mümessil veya vekillerine yahut da mi­

rasçılarına verilir.' hükmü kapsamına girmesi halinde söz konusu bilgi edinme talebi­nin yerine getirileceği, ancak avukat ya da icra müdürünün söz konusu fıkra kapsa­mına girmemesi halinde, aynı Kanun'un 95’inci maddesinin birinci fıkrasına uygun olarak noterliğin bağlı bulunduğu asliye hukuk veya münferit sulh hukuk hâkiminin iznine bağlı olarak belgeye erişimin sağlanmasının gerektiği” belirtilmiştir.

Noterlik Kanunu’nun 55’inci maddesinde sayılan kurumlar içinde icra müdür­lüklerinin gösterilmemesi ve noterlik işlem ve belgelerinin gizli olması nedeniyle sözü edilen müdürlüklerin noterliklerden bilgi ve belge örneklerini almaları mümkün bulun­mamaktadır. İcra müdürlüklerinin, noterliklerde bulunan bilgi ve belge örneklerini ala­bilmeleri için ilgili asliye hukuk hâkiminden izin alarak noterliklere başvurmaları ve gereken ücretleri de ödemeleri icap etmektedir.

Konuya ilişkin olarak “Noterlik evrakının örneklerinin verilmesi, daire dışına çı­karılması” ile ilgili konuları içeren 24 numaralı birleştirilmiş genelgede de aşağıdaki açıklamaya yer verilmiştir.

"Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 30.7.1991 tarih ve 33277 sayılı yazısında yer verilen:

" ... 1512 Sayılı Kanunun 55’inci maddesinin son fıkrasında ‘soruşturma yetkisi bulunan kişilerle Cumhuriyet Savcılarının isteyecekleri örnekler noterlik ücretine tabi değildir. Diğer resmi mercilere verilecek örneklerden yalnız yazı ücreti alınır’ ifadesi yer almaktadır.

Fıkranın ilk cümlesinde soruşturmaya yetkili kişilerden söz edildiği cihetle, mahkemelerle icra ve iflas müdürlüklerinin bu cümle kapsamında kalmadığı anlaşıl­maktadır.

2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 59 uncu maddesinde takip masraflarının borçluya ait olduğu ve fakat önceden alacaklı tarafından bu masrafın peşin olarak ödeneceği ifade edilmiş, aynı Kanunun 160/1 nci maddelerinde de iflas takibi konu­sundaki masrafla ilgili olarak benzer düzenlemeye yer verilmiştir. ”

Görüşü ile aynı Genel Müdürlüğün 22.10.2009 tarihli, 9295/23035 ve 29.07.2004 günlü, 15358 sayılı yazılarında yer verilen görüşleri doğrultusunda icra müdürlüklerinin, noterlik evrakının örneklerini ya da işlemlerle ilgili bilgi alabilmeleri için bağlı oldukları mahkemeden karar almaları ve Noterlik Kanunu’nun 55’inci mad­desinin son fıkrasında belirtilen yazı ücretini de ödemeleri zorunludur.

Ancak, İcra ve iflas müdürlüklerinin, Rehinli Taşınır Sicili (TARES) kayıtlarında yer alan taşınır varlıklar üzerindeki rehin hakları ve bu rehinlerle ilgili diğer hususlara ilişkin (sicil kayıtlarında bulunan) bilgileri ve bunları gösteren onaylı belgeleri almaları mümkün bulunmaktadır.”

Araçların tescil bilgilerinin noterliklerce tutulması nedeniyle icra müdürlüklerin­ce doğrudan istenilen, noterlikçe düzenlenmiş rehin/diğer hak mahrumiyetleri söz­leşmeleriyle ilgili ya da bunların kaldırılıp kaldırılmadığı hususundaki bilgiler de icra müdürlüklerine bildirilebilecektir.

07- İHALE MAKAMLARINCA İSTENİLEN ÖRNEKLERDE NE ŞEKİLDE ŞERH VE­RİLECEKTİR?

Bilindiği üzere, örnek verme şekilleri Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 95 inci madde­sinde düzenlenmiştir. Bu madde hükümlerine göre; ilgili tarafından ibraz edilip, örneğin çıkar­tılması ve onaylanması istenilen bir belgenin usulünce örneğinin çıkartılarak verilmesine ib­razdan örnek çıkarma, o noterlikte yapılmış bir işlemin ilgilisinin isteği üzerine yeteri kadar örneği çıkartılıp aslına uygunluğu onaylandıktan sonra ilgiliye verilmesine de daireden örnek verme denilmektedir.

Bu şekilde çıkartılacak örneklere ne şekilde şerh verileceği de aynı madde de göste­rilmiştir. Örnek verme işlemlerinde bu maddede belirtilen şerhlerin verilmesi icap etmekle birlikte, bazı ihale makamlarının, ihale için verilen örnek belgelerde (aslına uygundur) şerhini istemeleri, aksine şerhleri içeren belgeleri kabul etmemeleri üzerine konu Yönetim Kurulunda görüşülmüş ve bu makamların istedikleri örneklerde ne şekilde şerh konulacağı örnek işlem­lerine ilişkin 24 numaralı birleştirilmiş genelgede içeriğine yer verilen mülga 2003/50 sayılı genelge ile duyurulmuştur.

Buna göre; “İbraz edilenin asıl olması koşulu ile ibrazdan örnek çıkarmak için noterli­ğe başvuran kişinin yapacağı işlemin niteliğine göre ve talebi alınmak suretiyle işlemin altına (iş bu suret aslına uygundur), şeklinde şerh konulması ve noterlik dairesinde alıkonulacak örneğin arkasına da (ibraz ettiğim aslına uygundur) ibaresi yazılıp altının ilgiliye imzalatılması suretiyle işlem yapılabilecektir.”

Burada dikkat edilecek husus, örneğin asıldan çıkarılması istemidir. İhale makamları bu şekilde istediğinden, ilgililerin bu hususu belirtmeleri gerekmektedir. Bir sıkıntı ile karşıla­şılmaması için noterlerin de iş sahiplerine bu yönde bir hatırlatma yapmaları uygun olur. Asıl belgeden örnek çıkarılmasının ve şerhte bu durumun belli olmasının istenmesi halinde 24 numaralı birleştirilmiş genelge hükümlerine göre işlem yapılmalı, değilse şerhler Noterlik Ka­nunu Yönetmeliğinin 95 inci maddesine göre (ibraz edilenin aynıdır) verilmelidir.

08- FOTOKOPİ BELGELER İLE RESMİ ONAY TAŞIMAYAN BELGELERİN ÖR­NEKLERİ ÇIKARILABİLİR Mİ?

Noterlik Kanunu’nun 96’ncı maddesi “İlgili, getirdiği her çeşit kâğıdın tamamının veya bir kısmının örneğinin çıkarılmasını istediği takdirde, noter aslındaki şekli korumak şartı ile tamamını veya istenilen kısmı aynen yazar ve iş sahibine istediği kadar örnek verir." hükmü­nü içermektedir.

1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 53 ile TBK’nin 27’nci maddeleri dikkate alınmak sure­tiyle (kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olma­mak kaydıyla) ilgilinin getirdiği fotokopi belgeler ile resmi onay taşımayan belgeler dâhil her çeşit belgenin örneğinin çıkarılması mümkündür. Ancak, resmi bir onay taşımayan veya foto­kopi bir belgenin örneğinin çıkarılması halinde, herhangi bir tereddüde yol açmaması bakı­mından şerhte bu hususların belirtilmesi uygun olur.

Örneği çıkarılacak belgenin kanuna aykırı olmaması gerekir. Haricen yapılmış bir gay­rimenkul satış vaadi satış sözleşmesinin örneğinin çıkarılıp çıkarılamayacağı hususunda te­reddüde düşülmüş ve konu Adalet Bakanlığına sorulmuştur. HİGM gönderdiği cevap yazısıy­la “Borçlar Kanunu’nun 213. maddesine aykırı olarak haricen tanzim edilen gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi, hukuken geçersiz bir sözleşmedir. Hukuken geçerliliği olmayan bir belge­den Noterlik Kanunu’nun 96. maddesine göre örnek çıkarılmasının ise hukukî güvenlik ilkesi­ne aykırı olacağının’’ düşünüldüğünü bildirmiştir.

09- ÖRNEK ÇIKARILMASINDA NOTERİN SORUMLULUĞU

Uygulamada tereddüt edilen konulardan birisi de budur. Örnek çıkarma işleminde no­ter, kişi ya da kurumların isteği doğrultusunda bir belgenin sadece örneğini çıkarmaktadır. Diğer bir anlatımla, örnek işlemine koyduğu şerhle kendisine bir belge ibraz edildiğini ve ibraz edilen bu belgenin örneğini çıkardığını ifade etmektedir. Bu belgenin aslını kullanacak merci­inin bu belgenin doğruluğunu araştırma yükümlülüğü, aslı yerine kullanılmak üzere çıkarılan örneğinde de vardır. Örneği talep eden merci, aslını çeşitli nedenlerle almadığı için resmi nitelikli bir örneğini istemektedir. Belgenin aslını ya da noter onaylı örneğini kullanacak merci belgenin doğruluğunu araştırmak ve işlemlerini buna göre devam ettirmek zorundadır. Örneği çıkarılan belgenin doğruluğunu araştırmadığı gerekçesiyle zaman zaman noterler de sorumlu tutulmaya çalışılmakta ise de, bu durum yapılan işin mahiyetinin ilgililerce bilinmemesinden kaynaklanmaktadır. Adalet Bakanlığı HİGM’nin 7.2.2011 tarihli ve 1656-3918 sayılı görüşün­

de de bu husus açıkça belirtilmektedir. Bu görüşte; “örneklere yazılan şerhin, belgenin ger- çekliliği, usulüne veya amacına uygun düzenlenip düzenlenmediği hususlarını kapsamadığı’’ açıkça ifade edilmiştir.

10BİRKAÇ DİLDE YAZILMIŞ BELGENİN ÖRNEĞİNİN VERİLMESİNDE NE ŞE­KİLDE HAREKET EDİLECEKTİR?

Noterlik Kanunu’nun 96’ncı maddesi gereğince ilgili, getirdiği her çeşit kâğıdın tama­mının veya bir kısmının örneğinin çıkarılmasını talep edebilmektedir. Bu nedenle, şirket karar defterinde iki dilde yazılmış kararlar gibi iki dilde yazılmış belgelerin tamamının örneği çıkarı­labileceği gibi, sadece Türkçe yazılan kısmının örneği de çıkarılabilir. Bu sebeple, ilgililerce sadece Türkçe kısmının örneğinin çıkarılıp verilmesinin istenmesi halinde, aslındaki şeklin korunması şartı ile bu kısmın örneğinin çıkarılarak verilmesi mümkün bulunmaktadır.

Aynı Kanunun 99 uncu maddesi uyarınca da örneği verilmesi istenen kâğıdın yabancı dilde olması halinde, öncelikle tercüme edilmesi ve çıkarılacak örneğe bu tercümenin eklen­mesi zorunludur. Türkçe ve yabancı dilde yazılmış bir belgenin tamamının (her ikisinin de) örneğinin çıkarılması istenmekte ise, 27 numaralı birleştirilmiş genelgenin 3 üncü maddesin­de belirtildiği üzere, öncelikle tercüman bulundurularak metinler arasında uygunluk olup ol­madığının belgelendirilmesi suretiyle işlem yapılması ve aynı genelgede açıklandığı gibi ter­cümanın burada yaptığı işin bilirkişilik değil, evrakın bütün içeriğini inceleyerek yasal sorum­luluğu üstlenmesi itibariyle yine çevirme olarak kabul edilmesi ile buna göre örnek çıkarma ile ilgili giderlerin yanında çeviriye ilişkin giderlerin de alınması icap etmektedir.

Haluk Necdet TEKİN

TNB Başkan Danışmanı

Ek 1

YARGITAY

11. CEZA DAİRESİ

T. 11.10.2021, E. 2021/37422, K. 2021/8158

"İçtihat Metni"

Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 07.06.2021 tarih ve 2021/7916 sa­yılı kanun yararına bozma istemine atfen, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen 22.06.2021 tarih ve KYB-2021/79034 sayılı ihbarname ile;

Resmi belgede sahtecilik suçundan Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığının 2020/1454 sayılı dosyası üzerinden yapılan soruşturmada, Bakırköy 14. Noterliğinin 25.02.2016 tarihli ve 04484 yevmiye numaralı talepname belgesinin aslının temin edilerek gönderilmesi talebi­nin reddine dair Bakırköy 7. Sulh Ceza Hakimliğinin 03.03.2021 tarihli ve 2021/1262 değişik iş sayılı kararına karşı yapılan itirazın reddine ilişkin Bakırköy 1. Sulh Ceza Hakimliğinin 12.03.2021 tarihli ve 2021/1629 değişik iş sayılı kararının "1512 sayılı Noterlik Kanununun "Evrakın ve Defterlerin Gizliliği" başlıklı 55. maddesinde, "Noterlik evrak ve defterleri mahke­me, sorgu hakimliği ve Cumhuriyet savcılıklarınca veya resmi daireler tarafından, konusu da belirtilmek suretiyle, noterlikte soruşturmaya yetkili kılınan kimselerce incelenebilir.

Noterlik evrak ve defterlerinin daire dışına çıkarılabilmesi, mahkemenin veya sorgu hakiminin kararıyla mümkündür.

Mahkeme veya sorgu hâkimi evrakın dava sonuna kadar dosyada kalmasına karar verirse, bu takdirde evrakın bir örneği çıkartılıp aslına uygunluğu onaylanarak, aslının yerinde saklanmak üzere notere verir.

Noterin bulunduğu yerde inceleme imkânı bulunmaması sebebiyle evrakın başka bir yere gönderilmesi gerekiyorsa, noterin bulunduğu yer hukuk hakimliğinin onaylayacağı ör­nek, aynı şekilde saklanır.

Soruşturma yetkisi bulunan kişilerle Cumhuriyet savcılarının isteyecekleri örnekler no­terlik ücretine tabi değildir. Diğer resmi mercilere verilecek örneklerden yalnız yazı ücreti alı­nır." şeklinde, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun "Belge aslının ibrazı usulü" baş­lıklı maddesinde, "Bir kişi veya kurumun elinde bulunup mahkemeye teslim edilmesi gereken belgenin aslı istendiğinde, kişi veya kurumun bulunduğu ya da belgenin teslim edileceği yer­deki asliye mahkemesi tarafından örneği onaylanarak aslı mahkemeye gönderilir yahut teslim edilir. Mahkemece onaylanmış belge örneği, aslı gibi hüküm ifade eder." şeklinde, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun "Soruşturmada Cumhuriyet savcısının hâkim kararı istemi" başlıklı 162. maddesinde, "Cumhuriyet savcısı, ancak hâkim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma işlemine gerek görürse, istemlerini bu işlemin yapılacağı yerin sulh ceza hakimi­ne bildirir. Sulh ceza hakimi istenilen işlem hakkında, kanuna uygun olup olmadığını incele­yerek karar verir ve yerine getirir." şeklinde düzenlemelerin yer aldığı,

Hukuk yargılaması usulüne ilişkin genel kanun niteliğindeki, 6100 sayılı Hukuk Muha­kemeleri Kanununun çekişmesiz yargı işlerini düzenleyen 382. maddesinin ikinci fıkrasının (g) bendinin üçüncü alt bendinde; noter evrak ve defterlerinden alınarak başka yere gönderi­lecek örneklerin mahkeme tarafından tasdiki, çekişmesiz yargı işlerinden sayıldığı ve aynı Kanunun 383. maddesinde, aksine bir düzenleme bulunmadığı sürece çekişmesiz yargı işle­rinde görevli mahkemenin sulh hukuk mahkemesi olduğunun belirtildiği, ancak Kanunun 217. maddesinde bu hususta görevli mahkemenin asliye hukuk mahkemesi olacağı açıkça belirti­lerek aksine düzenlemeye yer verildiği,

1512 sayılı Noterlik Kanununun lafzı ve ruhu nazara alındığında noterlik sistemi­nin asliye hukuk mahkemesi üzerine kurulduğu, asliye hukuk mahkemesinin bulunmadığı

yerlerde ise münferit sulh hukuk mahkemelerine gönderme yapıldığı, böylelikle 1512 sayılı Noterlik Kanununun 55/4 maddesinde geçen "hukuk hâkimliği" ibaresinden mer'i mevzuat dikkate        alındığında asliye hukuk        mahkemesinin        anlaşılması        gerektiği,

Bu itibarla, 1512 sayılı Noterlik Kanununun 55. maddesi uyarınca mahkemelerce ge­rek yargı çevresi içinde ve gerekse yargı çevresi dışında bulunan noterliklere doğrudan yazı yazılarak evrak aslının istenebileceği, bu halde noter tarafından evrak aslının, noterlik daire­sinin yargı alanı içindeki asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uygunluğu mahke­mece onaylandıktan sonra onaylı suretinin yerinde saklanmak üzere notere verilmesi ve yine bu mahkemece evrak aslının istemde bulunan mahkemeye gönderilmesi, Mahkemelerce noterlik evrak aslının istenmesi hâlinde, söz konusu evrakın mahkemeye gönderilmesi için noter tarafından sarf edilecek posta ücreti, varsa yol tazminatı ve ücretinin ceza mahkemele­rinde kovuşturma giderlerinden, hukuk mahkemelerinde ise depo edilen yargılama giderle­rinden ödenmesi, Cumhuriyet savcılıklarınca noterlik evrak aslının istenmesi hâlinde ise, Cumhuriyet savcılığının bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğinden talepte bulunulması, hakimlikçe de talebin kabulüne karar verilmesi üzerine, noter tarafından evrak aslı, noterlik dairesinin yargı alanı içindeki asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uygunluğu mahkemece onaylandıktan sonra onaylı suretinin yerinde saklanmak üzere notere verilmesi ve yine bu mahkemece evrak aslının istemde bulunan Cumhuriyet savcılığına gönderilmesi, Mahkemeler ve soruşturma yetkisi bulunan kişilerle Cumhuriyet savcılıkları tarafından, noter­lik evrakından örnek istenilmesi halinde, yukarıda belirtilen evrak aslının gönderilmesine iliş­kin usul (asliye hukuk mahkemesine ibraz edilerek aslına uygunluğu onaylama işlemi) uygu­lanmaksızın noterliklerce evrak örneğinin posta giderlerini karşılaması kaydıyla istemde bu­lunanlara doğrudan gönderilebileceği, istenecek örneğin onaylı veya onaysız örnek (fotokopi) olmasına bakılmaksızın, soruşturma yetkisi bulunan kişilerle Cumhuriyet savcılarının isteye­cekleri örneklerin noterlik ücretine tabi olmayacağı, mahkemelerin isteyecekleri örneklerden ise yalnız yazı ücreti alınacağı, alınacak bu ücretin ceza mahkemelerinde kovuşturma gider­lerinden, hukuk mahkemelerinde ise depo edilen yargılama giderlerinden ödenmesi gerektiği gözetilerek itirazın kabulü yerine yazılı şekilde reddine karar verilmesinde isabet görülmedi­ğinden” bahisle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. maddesi uyarınca, bozul­ması istenilmiş olmakla,

Dosya incelendi, gereği görüşüldü:

İncelenen dosya içeriğine göre; kanun yararına bozma istemine atfen düzenlenen ih­barnamedeki düşünce yerinde görüldüğünden, Bakırköy 1. Sulh Ceza Hakimliğinin 12.03.2021 tarih ve 2021/1629 Değişik İş sayılı kararının, 5271 sayılı CMK'nin 309. maddesi uyarınca BOZULMASINA; müteakip işlemlerin mahallinde takdir ve ifasına, dosyanın mahal­line gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına İADESİNE, 11.10.2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

---