GENEL OLARAK AMORTİSMAN

 

Öncelikle belirtmeliyim ki, kıst amortisman, serbest meslek mensubu için, sadece araçlar için zorunlu bir sistemdir. Diğer eşyalarda durum farklıdır.

1-Örn; 2.400 TL lik bir mal 4 yıla tabi olarak amortismana tabi tutulacak ise, her yıla 600 TL düşecektir. Diyelim ki satın alma 8. ayda yapılmış olsun. O zaman 1. yıl 8, 9, 10, 11 ve 12. aylarda, ayda 600 / 5 = 120 TL olarak işlenecek. 2., 3., ve 4. yıllarda ise ayda 600 / 12 = 50 TL işlenecektir.

2-Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde, “envanter defterinde kayıtlı değeri” ile satılan iktisadi kıymetin “satış bedeli ile birikmiş amortismanı toplamı” arasındaki olumlu fark kar, olumsuz fark ise zarar hesabına geçirilerek dönem kazancının tespit edilmesinde dikkate alınmalıdır. İşletme hesabı esasında defter tutan mükellefler ile serbest meslek kazanç sahiplerinin, iktisadi kıymetin satışından elde ettikleri kar ya da zararı, defterlerine hasılat ya da gider kaydetmeleri gerekmektedir. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin devri veya trampa edilmesinin de satış hükmünde olduğu unutulmamalıdır.

Örnek 1:         Birikmiş amortismanı 2.000 TL, alış değeri 5.000 TL olan bir makine 4.500 TL’na peşin olarak satılmıştır.(kalan amortisman 3000 TL)

BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR        2.000 TL

MAKİNE VE CİHAZLAR                 5.000 TL

OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR  1.500 TL

(2000+4500 =6500 – 5000 = 1500) yada (5000-2000=3000 ……4500-3000 =1500)

Örnek 2:         Birikmiş amortismanı 1.200 TL, alış değeri 4.000 TL olan demirbaşın 1.000 TL’na peşin olarak satılmış olması durumunda;

BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR         1.200 TL

DEMİRBAŞLAR                              4.000 TL                                                                         OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARAR    1.800 TL                                                                                        

(1200+1000=2200 – 4000 = -1800) ya da (4000-1200=2800…..2800-1000 =1800)

 

KDV KANUNU 34. MADDE

1.Yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait Katma Değer Vergisi, alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinden ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebilir.

2.K.D.V.’ nin fatura ve benzeri vesikalarda ayrıca gösterilmesine gerek  görülmeyen işlemlerde, vergi indiriminin nasıl belgelendirileceği, Maliye ve Gümrük  Bakanlığınca  tespit olunur.

(2.Fıkrada ifadesini bulan “Maliye ve Gümrük Bakanlığınca tespit” olunma, hukukumuz-da “genel tebliğler” vasıtası ile gerçekleşmektedir. Bu anlamda konunun takibi “KDV kanunu  genel tebliğlerinin” takibi ile olur.)

Konuya ilişkin yayınlanmış genel tebliğlerden bazıları aşağıdadır.

KDV K 2 sayılı genel tebliği VIII – F maddesi:

1-KDV K. 2 sayılı genel tebliği VIII-F maddesi: Diğer taraftan, katma değer vergisinin fatura ve benzeri vesikalarda gösterilme-sine gerek görülmeyen işlemler ile tekele tabi maddelerin tesliminde bu mal ve hizmetleri teslim alanlar tarafından, tarife veya bilet ve yahut fatura ve benzeri vesikalarda  gösterilen bedel üzerinden iç yüzde oranı uygulanmak sureti ile  KDV hesaplanacak ve yaptıkları vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan  katma değer vergisinden indireceklerdir.

2-89 sayılı genel tebliğ:                                                                                   2 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin "İndirimin Belgelendirilmesi" Başlıklı VIII / F Bölümünün son iki paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir: "Diğer taraftan katma değer vergisinin fatura ve benzeri vesikalarda gösterilmesine gerek görülmeyen işlemler ile vergisi önceki safhada beyan edilen özel matrah şekline tabi işlemlere konu teslim ve hizmetlerde bu mal ve hizmetleri satın alanlar, tarife, bilet veya fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen bedel üzerinden iç yüzde oranı uygulanmak suretiyle katma değer vergisi hesaplayacak ve bu tutarı yaptıkları vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indireceklerdir.

      3- KATMA DEĞER VERGİSİNİN BELGELERDE GÖSTERİLMESİ:

Katma Değer Vergisi Kanununun 29 ve 34. maddelerine göre verginin indirim konusu yapılabilmesi için fatura veya benzeri vesikalarda aynca gösterilmesi zorunludur. Ancak Katma Değer Vergisi Kanunun 23. maddesine göre özel matrah şekilleri tespit edilen işlemler ile aynı Kanunun 20/4. fıkrasına göre, tarife ve bilet bedelinin vergi dahil edilerek hesaplandığı hallerde, düzenlenecek vesikalarda verginin ayrıca gösterilmesi şartı aranmayacaktır. Mükellefler bu neviden mal ve hizmet alımları dolayısıyla yüklendikleri vergileri, vergili bedeli 11'e bölerek hesaplayacaklar ve indirim konusu yapabileceklerdir.

Mesela; akaryakıt, tekel maddeleri ve biletle tahsil edilen yolculuk giderlerinde  indirilecek vergi bu şekilde hesaplanacaktır

Ayrıca, 11 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde; kuru temizleyiciler, tarife dışında hiçbir ücret almayan lokanta, kebapçı, sinema, tiyatro, stadyum ve aynı mahiyetteki yerlerin fiyatlarını KDV dahil olarak belirlemeleri gerektiği açıklanmıştır.

SONUÇ: Yukarıdaki izahlardan da anlaşılacağı gibi, genel tebliğler ile belirlenen bazı mal ve hizmetlere ait faturalarda KDV tutarı ayrıca belirtilmese bile, iç yüzde oranı  uygulanma suretiyle mahsuba konu  edilebilecektir.

KDV kanunu m:58

Madde 58-Mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi ile mükellefçe indirilebilecek Katma Değer Vergisi, Gelir ve Kurumlar Vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmez.

*Bu maddenin mefhumu muhaliflinden şunu anlamalıyız; İndirilemeyen kdv gider olarak kabul edilecektir. 34.madde ile 58. madde birlikte yorumlanmalıdır.

SONUÇ: KDV sini mahsuba konu edemediğimiz fatura, total olarak gidere işlenebilecektir.    

Örn; Kırtasiye malzemesi aldığımızı ve faturasının KDV si ayrılarak değil “KDV dahil” şeklinde düzenlendiğini farz edelim. Bu durumda iç yüzde ile KDV yi ayırıp işlemeyeceğiz, faturayı total olarak, KDV sini ayırmadan (mahsupta kullanmadan) gidere işleyeceğiz.

TERCÜMAN ÖDEME BELGELERİ (01.03.2016 genelgesi ile tercüma-na ödeme konusundaki %50 genelgesinin iptal edildiği hususunu hatırlatırım)

Tercümeli işlemler ile ilgili olarak tercümana ödenen, “çevirme ücreti” 3 şekilde belgelenmektedir; Fatura, serbest meslek makbuzu ya da gider pusulası. Bu belgeler arasında KDV ve stopaj bakımından bazı farklılıklar olduğu gözden kaçmamalıdır. Serbest meslek makbuzunda hem KDV hem de stopaj vardır. Faturada ise sadece KDV yer almakta stopaj hesaplanmamaktadır. Eğer tercüman vergi mükellefi değil ve bizim düzenlediğimiz gider pusulası ile ödeme yapılıyor ise Bu durumda da KDV hesaplanmayıp sadece stopaj hesaplanmaktadır. Bu belgeler muvazene işlenirken KDV burada, stopaj ise muhtasar beyannamede gösterilerek muhasebeleştirilecektir.

SMM; Bedel ve KDV muvazene defterinde stopaj muhtasar beyannamede,

FATURA; Bedel ve KDV muvazene defterinde,

GİDER PUSULASI; Bedel muvazenede, stopaj muhtasar beyannamede,

Gösterilmek sureti ile muhasebeleştirilecektir.

PERSONELE YAPILAN BAZI ÖDEMELERİN PRİM VE VERGİ TABİYETİ  MESELESİ

Çalışanlar ile yapılan hizmet sözleşmelerinde, ücret dışında, birtakım nakdi veya ayni bazı ödemeler öngörülmektedir. Bu ödemelerin, sigorta primi ve gelir vergisine tabi olup olmadıkları da önem arz etmektedir. Aşağıda bazı ödeme türleri bu açıdan irdelenmiştir.

*KASA TAZMİNATI; Gelir vergisine tabi, sigorta priminden muaftır.

*HER TÜRLÜ İKRAMİYE; Hem gelir vergisine hem de sigorta primine tabidir.

*İHBAR TAZMİNATI; Gelir vergisine tabi, sigorta priminden muaftır.

*AYNİ YARDIMLAR;

- Giyim ve ayakkabı yardımları ayni olarak yapılırsa vergi ve sigorta priminden muaftır. Ancak nakdi olarak verilirse hem gelir vergisine hem de sigorta primine tabidir.

- Yakacak yardımı ayni olarak verilir ise gelir vergisine tabi, sigorta priminden muaftır. Ancak nakdi olarak verilir ise hem gelir vergisine hem de sigorta primine tabidir.

*YEMEK;

-Sözleşmede yer almak ve günlük sınırı aşmamak (2016 için -işgünü hesabına göre- günlük ----13,70 TL KDV hariç----14,80 KDV dahil----) kaydı ile işverence karşılanan yemek bedeli hem gelir vergisinden hem de sigorta priminden muaftır.

-Erzak olarak veriliyor ise, gelir vergisine tabi, sigorta priminden muaftır.

-Nakit olarak verildiğinde ise hem gelir vergisine hem de sigorta primine tabidir.

 

(*) Yukarıdaki tabloda bazı eşya ve elektrikli aletlerin amortisman süreleri yer almaktadır. Bu tabloyu elde bir örnek olsun diye internetten aktardım. Tablonun tamamına internette arama motoruna örn. “2015 amortisman oranları” yazarak ararsanız ulaşabilirsiniz.

(**) Bir malın amortismana tabi tutulması için, her yıl yeniden belirlenen bir fiyat sınırı da bulunmaktadır. Bu miktar 2016 yılı için 900 TL dır.(KDV siz çıplak bedel.) Yani bir klima aldınız eğer çıplak bedeli 900 TL nın altında ise, direkt olarak masrafa işleyeceğiz, üstünde ise, amortismana tabi tutacağız.

 

(*)Aşağıda örnek olarak hazırladığım araç amortisman tablosu yer almaktadır. Bu şekilde hazırladığınız tabloyu, aracın faturasına ekleyerek dosyalarsanız, hem takip açısından hem de müfettişe izah açısından kolaylık sağlayacaktır.

 

 

…………… PLAKA SAYILI ARACIN AMORTİSMAN TABLOSU

(araç haziran 2010 da alınmıştır.)

 

       BEDEL       : 23.740,28 TL

       KDV           :   5.854,53 TL

       ÖTV            :   8.784,16 TL

 

1-KDV ve ÖTV toplamı doğrudan gider olarak işlenmiştir.

2-23.740,98 TL bedel amortismana tabi tutulmuş olup buna dair tablo aşağıdadır.                                                                                                                            

 

    23.740,98 / 5   =  4.748,19 TL

      4.748,19 / 12 =    395,68 TL 1. , 2. , 3. ve 4. yılların aylık amortisman tutarı.

 

1.yıl (2010) düşülecek amortisman toplamı  :   2.769,76 TL

(haziran-aralık toplam 7 ay)

1.yıl (2011) düşülecek amortisman toplamı  :   4.748,19 TL

2.yıl (2012) düşülecek amortisman toplamı  :   4.748,19 TL

3.yıl (2013) düşülecek amortisman toplamı :   4.748,19 TL

                                           TOPLAM : 17.014,33 TL

 

 

5. yıl düşülecek amortisman hesabı (Kıst amortisman uygulanmıştır)

   23.740,28 – 17.014,33 = 6.725,95

   6.725,95 /  12  = 560,49 TL 2014 yılı için düşülecek amortisman     meblağı.(2014 yılı)

   * Aralık 2014 için düşülecek amortisman bedeli

         560,49 x 11 = 6.165,39

         6.725,95 - 6.165,39 = 560,56 TL  olacaktır.

 

                                                                           ……….. Noteri

                                                                            A…… B……..

 

 

(*)Aşağıda örnek olarak , büro mobilyaları için hazırladığım amortisman tablosu yer almaktadır. Bu şekilde hazırladığınız tabloyu, aracın faturasına ekleyerek dosyalarsanız, hem takip açısından hem de müfettişe izah açısından kolaylık sağlayacaktır.

 

……………………. NOTERLİĞİ

BÜRO MOBİLYALARI İÇİN AMORTİSMAN TABLOSU

 

 

 

FATURA TARİHİ: 30.12.2013                                     FATURA TOPLAMI = 1.770,00 TL

 

 

 

BEDEL = 1.500,00      KDV =  270,00 (muvazeneye işlenerek mahsupta kullanılmıştır)

 

 

 

 

1.500,00 / 5 = 300,00               300,00 / 12 = 25,00

 

 

 

 

2013 Aralık ayına işlenecek meblağ = 300,00  TL

2014, 2015, 2016 ve 2017  yıllarında işlenecek aylık rakam = 25,00

                                                                                  …………………. Noteri

                                                                                      A……….  B……………

---

 

                                                                         ARAÇ ALIMI

2. EL ARAÇ

-0- ARAÇ                                                                                                           -Çıplak bedel amortismana tabi                                                                                                                            -KDV+ÖTV doğrudan gidere işlenebilir                                       -Dilerseniz KDV ve/veya ÖTV bedele eklenerek amortismana tabi tutulabilir                                                            

-Kredi kullanılmış ise ilk yıla tekabül eden faiz tutarı  bedele eklenerek amortisman yapılır. Sonraki yıllara tekabül eden faiz tutarları doğrudan gidere işlenir.           ( faiz gideri işlenirken BSMV ve KKDF tutarları da faize eklenebilir) –Demirbaş defterine çıplak bedeli ile işleyeceğiz.

 

3. ŞAHISTAN SATIN ALINMIŞ İSE                      

KENDİ ARACIMIZIN ALINMASI

-Noter satış senedindeki “satış bedeli” üzerinden        

-Kasko değerinin % 25 inden az olmamak üzere  amortismana tabi tutacağız  belirlenecek bedel üzerinden amortismana tabi tutacağız.

-Kendi kendimize düzenleyeceğimiz bir gider pusulası ile (KDV ve STP yok) belgelendirme

yapacağız.

-Demirbaş defterine işleyeceğiz.

3. Şahıs vergi mükellefi değil ise düzenleyeceğimiz gider pusulasını imzalatarak (KDV-STP YOK)

ödememizi belgeleyeceğiz. Araç bedelini amortismana tabi tutup, aracı demirbaş defterine

işleyeceğiz.

3. şahıs vergi mükellefi ve araç envanterine kayıtlı ise  düzenleyeceği fatura veya serbest meslek makbuzunu muvazenemize işleyeceğiz.

KDV sini direk gidere işlerken, çıplak bedeli üzerinden amortismana tabi tutup bu bedel ile demirbaş defterimize  işleyeceğiz.

---

ORTAK  HÜKÜMLER;

*Kasko ve trafik sigorta bedelleri 12 ye bölünerek işlenebilir.

*Servis ve muayene (TAV) faturaları gidere işlenebilir.

*Lastik faturaları amortisman sınırı altında ise direk

üzerinde ise amortismana tabi tutularak gidere işlenebilir.

                                                                       

                                                                        ARACIN SATILMASI                    

- Serbest Meslek Makbuzu düzenleyeceğiz.                                                                                                                                                                                                                                                                       - Bedele %1 KDV ilave edeceğiz.                                                      

 

SATILAN ARACIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Satılan aracın amortismanı bitmiş ise, Noter senedinde beyan edilen “satış bedeli” nin tamamı “kar” olarak değerlendirilecektir.

Satılan aracın amortismanı henüz bitmemiş ise “satış bedeli” ile geri kalan, henüz işlenilmemiş amortisman tutarı arasındaki fark + ise “KAR”  - ise “ZARAR” edilmiş demektir.

KAR EDİLMİŞ İSE

NBS – VEZNE -ORTAK HESAP /DİĞER GİRİŞLER sekmelerinden DİĞER GELİRLER seçeneği seçilerek       “noterlik dışı gelirler” satırına 1. Pencereye gelirin açıklaması(örn; ….. plakalı aracın satışından doğan kar),  2. Pencereye kar rakamı (satış bedeli değil; oluşan kar), alttaki satırda yer alan “noterlik dışı gelir KDV”  penceresine de KDV meblağı yazılmalı.

KDV beyannamesine işlenmesi;

KDV beyannamesinin “MATRAH” bölümünde, en altta “diğer işlemler” sekmesinde (+) işaretini tıklayarak  bir satır açıp, 1. Pencerede 503 kodunu seçeceğiz. 2. Pencere olan “matrah” penceresine araç için düzenlenen belgedeki (serbest meslek makbuzu ya da gider pusulası) “BEDEL” İ yazacağız. 3. Pencereye ise(“vergi”)  belgedeki KDV tutarını yazacağız. “ENTER”  layarak kaydı tamamlayacağız. Böylece tahsil ettiğimiz KDV yi beyannamemiz ile maliyeye aktarmış olacağız.

ZARAR EDİLMİŞ İSE

NBS-VEZNE-GİDER GİRİŞLERİ sekmelerini takip ederek, zarar meblağını “…. Plakalı aracın satışından doğan zarar” açıklaması ile gidere işleyeceğiz.

Yukarıda izah edildiği üzere, eğer kar edilmiş olsa idi, NBS de “noterlik dışı gelir” olarak işlerken, KDV de bu bölüme işlenerek muvazeneye yansıyacaktı. Zarar olması durumunda doğal olarak böyle bir girdi olmayacaktır. Bu durumda tahsil edilen KDV nin muvazenede nasıl yer alacağı konusunda her hangi bir açıklamaya rastlayamadım. Benim çözümüm “KAR” durumunda olduğu gibi NBS, noterlik dışı gelir bölümünde,açıklama yazılmaksızın, kar olarak 0 yazmak ama KDV satırına KDV meblağını işlemek şeklinde.

KDV beyannamesine ise aynen kar durumundaki şekilde işleyerek beyannamemizi hazırlayacağız.

 

                  NOTERİN KENDİ ADINA KAYITLI ARACI ENVANTERE DAHİL ETMESİ

Bunun tipik örneği mesleğe yeni başlayan meslektaşlarımızın, Avukat iken ya da hakim-savcı iken maliki bulundukları aracı Noterlik envanterine dahil etmek istemeleridir.

Ki bu mümkündür. Yapılacak iş kendi kendimize “gider pusulası” düzenlemektir. Aracın an itibarı ile kasko değerini tespit edip, bu meblağdan makul bir oranda aşağıda bir değer belirleyeceğiz. Gider pusulasını Noter sıfatı ile tanzim edip, vatandaş sıfatı ile imzalayacağız. Yani “Noter ALİ” araç için ödediği parayı, “Vatandaş ALİ” ye imzalatacağı bir belge (gider pusulası) ile belgelemiş olacak.

Gider pusulasında yalın olarak araç bedeli yer alacak KDV ve stopaj hesaplanmayacak. “Vatandaş ALİ” vergi mükellefi olmadığı için düzenleme bu şekilde yapılacak.

Aracın alışını bu şekilde belgelendirdikten sonra aracı gider pusulasında belirtilen değer ile “demirbaş defterine” kaydedeceğiz.

Bedeli amortismana tabi tutup, bu çerçevede gidere işleyeceğiz.

 

NOTERİN ENVANTERİNE KAYITLI ARACI 3. KİŞİYE SATMAKSIZIN ENVANTERDEN DÜŞÜRMESİ                                                                              

Envantere kayıtlı aracın her zaman satılarak envanterden çıkarılması mümkün olmayabilir. O anda arzulanan şekilde alıcı çıkmamış olabilir ya da aracı ailede başka birisi kullansın diye satmayabiliriz. Ancak satın aldığımız yeni aracı işlemek için, eski aracın envanterden çıkarılması gerekebilir.

İşte bu durumda yapacağımız düzenlemeler şöyledir;

Öncelikle “Noter ALİ” sıfatı ile “Vatandaş Ali” ’ye, bir “Serbest Meslek Makbuzu” düzenleyeceğiz.

Aracın an itibarı ile kasko değerini tespit edip, bu meblağdan makul bir oranda aşağıda bir değer belirleyeceğiz. SMM nu bu değer üzerinden düzenleyip, %1 KDV hesaplayacağız.

Aracın kaydını demirbaş defterinden düşüreceğiz.

Kar-zarar hesabını yaparız.

Aracın amortismanı bitmiş ise aracın satış bedelinin tamamı kar olacaktır.

Aracın amortismanı bitmemiş ise; Satış bedeli – kalan amortisman = + ise kar, - ise zarar edilmiştir.

Kar var ise;

NBS Ortak hesap/diğer girişler-------Diğer gelirler-----Noterlik dışı gelir silsilesi izlenerek kar meblağını işleriz. (“Noterlik dışı gelirler” satırında 1. Pencereye “…..plakalı aracın satışından doğan kar” açıklaması, 2. Pencereye “KAR” meblağı “Noterlik dışı gelir KDV” satırına ise kestiğimiz SMM undaki KDV meblağı yazılacak

KDV beyannamesi; “MATRAH” bölümünün, “DİĞER İŞLEMLER” satırında “işlemin türü” olarak 503 kodu seçilip, “matrah” olarak SMM undaki satış bedeli rakamı ve “vergi” olarak da SMM undaki KDV meblağı yazılarak hazırlanmalı.                

Zarar var ise;    

NBS de “Gider Girişi”  bölümünde giderlerimizi işlerken, “……  plakalı aracın  satışından doğan zarar”  açıklaması ile gider girişi yapacağız.  

SMM ile tahsil edilmiş olan KDV nin muvazenede yer almasına gelince;

Yukarıda izah edildiği üzere, eğer kar edilmiş olsa idi, NBS de “noterlik dışı gelir” olarak işlerken, KDV de bu bölüme işlenerek muvazeneye yansıyacaktı. Zarar olması durumunda doğal olarak böyle bir girdi olmayacaktır. Bu durumda tahsil edilen KDV nin muvazenede nasıl yer alacağı konusunda her hangi bir açıklamaya rastlayamadım. Benim çözümüm “KAR” durumunda olduğu gibi NBS, noterlik dışı gelir bölümünde açıklama yazılmaksızın, kar olarak 0 yazmak ama KDV satırına KDV meblağını işlemek şeklinde.    

KDV beyannamesi; “MATRAH” bölümünün, “DİĞER İŞLEMLER” satırında “işlemin türü” olarak 503 kodu seçilip, “matrah” olarak SMM undaki satış bedeli rakamı ve “vergi” olarak da SMM undaki KDV meblağı yazılarak hazırlanmalı.

---