TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİ

Mali Danışmanlık

Sayı : E-23240125-840-685619 05.03.2024-05.03.2024

Konu : Emekli Noterlerin Vergi Tevkifatı Hk.

                                                                                                                                                                         

 

GENEL YAZI

(93)

 

 

Emekli olan noterlerin, emeklilikten ve tabii olarak vergi mükellefiyeti sonlandıktan sonra emekli olduğu noterlikteki eşyalarının, noterlikte yeni göreve başlayan noter tarafından satın alınması sonrasında, eşya bedelinin ödenmesi sırasında gelir vergisi stopajı yapılıp yapılmayacağı hususunda 25.11.2022 günlü ve Mali Danışmanlık-263-52780 sayılı yazımız ile Gelir İdaresi Başkanlığından görüş talep edilmişti.

Anılan Başkanlıktan alınan ve Yönetim Kurulumuzun 19.02.2024 günlü Toplantısında görüşülen 15.01.2024 günlü ve 4124 sayılı cevabi yazıda,

"İlgide kayıtlı yazınızın incelenmesinden, emekli olan noterlerin, noterlikte bulunan eşyalarını yeni göreve başlayan notere satmaları halinde, yapılan ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda uygulamada tereddütler yaşandığı belirtilerek konu hakkında Başkanlığımız görüşü talep edilmiştir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;

- "Serbest meslek kazancının tarifi" başlıklı 65 inci maddesinde, "Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

...",

"Serbest meslek erbabı" başlıklı 66 ncı maddesinde, "Serbest meslek faaliyetini nıutad meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılmasının bu vasfı değiştirmez.

Bu maddenin uygulanmasında:

Gümrük komisyoncuları, bilümum borsa ajan ve acentaları, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar;

...

Bu işleri dolayısiyle serbest meslek erbabı sayılırlar.",

"Serbest meslek kazancının tesbiti" başlıklı 67 nci maddesinde, "Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve aynılar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.

...

Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine göre hesaplanan müspet fark kazanca eklenir,

....",

-"Arızi kazançlar" başlıklı 82 nci maddesinde, "Vergiye tâbi arızi kazançlar şunlardır:

Arızi olarak ticarî muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar.

...

Bir takvim yılında (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış olan ticarî, ziraî veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının 10 milyar liralık (2024 yılı için 200.000 TL.) kısmı gelir vergisinden müstesnadır.

..."

hükümlerine yer verilmiştir.

Aynı Kanunun "Vergi tevkifatı" başlıklı 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, "Kamu idare ve müesseseleri, İktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların İktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar" hükmüne yer verilmiş olup aynı fıkranın (2) numaralı bendinin (b) alt bendinde, yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç) yapılan ödemeler üzerinden % 20 oranında tevkifat yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Öte yandan, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun "Amortismana tabi malların satılması" başlıklı 328 inci maddesinde, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki farkın kar ve zarar hesabına geçirileceği, işletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydedecekleri; amortisman ayrılmış olanların değerinin ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağ olduğu ile devir ve trampanın satış hükmünde olduğu açıklanmıştır.

Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalara göre, serbest meslek erbabı olan mükelleflerin envanterine kayıtlı amortismana tabi iktisadi kıymetleri satması halinde, Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine göre tespit edilecek satış kârının/zararının, söz konusu iktisadi kıymetlerin kendi adlarına envanterden çekilmesi halinde ise emsal bedeli ile net defter değeri (envanter defterinde kayıtlı değerlerinden, ayrılmış olan amortisman tutarları çıktıktan sonra kalan değerleri) arasındaki farkın, serbest meslek defterine kaydedilmesi gerekmekte olup bahse konu demirbaşların, satışı yapılmak veya kendi adlarına çekilmek suretiyle envanterden çıkarılmasına ilişkin kayıtların serbest meslek makbuzu ile tevsiki mümkün bulunmaktadır.

Buna göre, serbest meslek erbabı olan mükelleflerin envantere kayıtlı ve amortismana tabi demirbaş eşya satışı dolayısıyla elde ettiği gelirin mesleki kazancına dahil edilmesi gerekmekte olup söz konusu demirbaş eşyanın satışının, serbest meslek erbabının kendisine veya üçüncü kişilere yapılması, elde edilen gelirin kazanca eklenmesi uygulamasını etkilememektedir.

Ayrıca, serbest meslek erbabının envantere kayıtlı ve amortismana tabi bir iktisadi kıymeti Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde tevkifat yapma yükümlülüğü bulunanlara satışı esnasında. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde tevkifat yapılacak ödemeler kapsamında sayılmayan bu ödeme dolayısıyla gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.

Diğer taraftan, ticari faaliyet ise bir tür emek-sermaye organizasyonuna dayanmakta olup kazanç sağlama niyet ve kastının bulunup bulunmaması böyle bir organizasyon tarafından icra edilen faaliyetin "ticari faaliyet" olma niteliğine etki etmemektedir. Ancak, bir faaliyetin "ticari faaliyet" sayılabilmesi için kazanç sağlama niyet ve kastı gerekmemekle birlikte, faaliyeti icra eden organizasyonun bütün unsurları ile birlikte değerlendirildiğinde kazanç sağlama potansiyeline sahip olması gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Buna göre, emekli olan veya serbest meslek mükellefiyken faaliyetlerine son veren noter vekillerinin envanterlerinde kayıtlı bulunan ve amortismana tabi tutulan demirbaş eşyaları kendi adlarına envanterden çektikten sonra ticari bir organizasyon kapsamında olmaksızın, izleyen dönemlerde yeni göreve başlayan noterlere satmaları halinde, söz konusu demirbaş eşyaların satışından doğan kazançların "arızi ticari kazanç" hükümlerine göre vergilendirilmesi ve bu kazançların ilgili dönem için belirlenen istisna haddini (2024 yılı için 200.000 TL) aşması halinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamda, emekli olan ve vergi mükellefiyeti bulunmayan noterlere yeni göreve başlayan noterlerce yapılacak ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması söz konusu olmayacaktır."

Gelir İdaresi Başkanlığı görüşüne göre, emekli noterlerce, noterlikteki eşyalarını yeni gelen notere devretmeleri sebebiyle kendilerine ödenecek eşya bedeli üzerinden vergi tevkifatı yapılmaması gerekmekmediği anlaşılmakla birlikte, bu nevi ödemelerin (2024 yılı için 200.000 TL) aşması halinde, emekli noterin aldığı bu bedeli yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmesi gerekmektedir. Bilgi edinilmesini rica ederim.

 

 

Emine ÇAĞLAYAN

Başkan

---